Nederlandse overheid scoort nog steeds dikke onvoldoende voor natuurbeleid

Nederland presteert slecht op het vlak van natuurbescherming en -herstel. “Doelen worden niet gehaald, afspraken worden niet nagekomen. Het verlies van oorspronkelijke natuur is in Nederland aanzienlijk groter dan gemiddeld in Europa. Onze natuur verschraalt en verdwijnt in hoog tempo.” Dat concludeert de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli), een onafhankelijk adviesorgaan van de overheid, in een snoeihard rapport over het Nederlandse natuurbeleid.

Volgens de Raad zijn de alarmerende signalen van deskundigen en de zorgen van het publiek er al jaren, maar doet de politiek er veel te weinig mee: “Natuur wordt daar dikwijls beschouwd als een kostenpost en als een deelbelang dat economische groei hindert.”

De Nederlandse overheid heeft wel allerlei ambitieuze nationale doelen opgesteld als het gaat om natuurbeleid. Die doelen komen grotendeels voort uit internationale afspraken en Europese richtlijnen over natuurbescherming en biodiversiteitsherstel. Maar geen van die doelen heeft het kabinet tot nu toe gerealiseerd en “Nederland ligt bepaald niet op schema”, concludeert Rli.

Zo wordt de beoogde uitbreiding van het natuurareaal met 80.000 hectare in 2027 naar verwachting bij lange na niet gehaald. En het doel om de biodiversiteit te herstellen lijkt ver weg: “De cijfers over biodiversiteit in zowel stedelijke als agrarische gebieden zijn zorgwekkend”, zegt Rli. 

De raad voor de leefomgeving spreekt van een ‘biodiversiteitscrisis’. In agrarische gebieden en ook in open natuurgebieden zoals heidevlaktes, is het aantal karakteristieke diersoorten sinds 1990 met ruim 50 procent afgenomen. In stedelijke gebieden daalde tussen 1990 en 2018 het aantal karakteristieke diersoorten met gemiddeld bijna 50 procent, zo is te lezen in het rapport.

De belangrijkste oorzaken van het natuur- en biodiversiteitsverlies in Nederland zijn al langere tijd bekend, staat in het rapport. Bijvoorbeeld de verspreiding van milieugevaarlijke stoffen, vermesting en verzuring als gevolg van landbouw, industrie en verkeer. Verkleining en versnippering van leefgebieden van dieren, als gevolg van bebouwing, aanleg van wegen en intensieve landbouw. “Intensivering van de landbouw vormt een belangrijke factor bij verschillende van de genoemde oorzaken”, schrijft de Rli. Zembla maakte daar meerdere uitzendingen over zoals de serie: ‘De uitgeputte bodem’.

Probleem is volgens Rli ook dat de overheid het begrip ‘natuur’ veel te beperkt bekijkt. Het beleid richt zich volgens Rli hoofdzakelijk op de internationaal beschermde natuurgebieden (de zogenoemde Natura 2000-gebieden): 

“Terwijl er honderden miljoenen euro’s worden uitgetrokken voor de uitvoering van de Europese natuurrichtlijnen en voor natuurherstel in beschermde gebieden, trekt het Rijk in 2022 slechts circa 6 miljoen euro uit voor – onder andere – natuurinclusieve landbouw en natuurinclusief bouwen.” 

De bescherming van de Natura 2000-gebieden is volgens Rli niet voldoende om de teruggang van de biodiversiteit te keren. “Ook daarbuiten moet werk worden gemaakt van natuur- en biodiversiteitsherstel. In en om dorpen en steden moet veel meer groen komen, op loop- of fietsafstand voor iedereen. Ook in het landelijk gebied, waar de afgelopen decennia een regelrechte kaalslag van de natuur heeft plaatsgevonden, is natuurherstel noodzakelijk”, benadrukt Rli.

Eigen nationaal opgestelde regels worden niet nagekomen. Buiten natuurgebieden geldt bijvoorbeeld een wettelijke beschermingsplicht voor bedreigde plant- en diersoorten, maar die wordt volgens Rli nauwelijks geëffectueerd en gehandhaafd. “Daar delft het natuurbelang vaak het onderspit in de afweging met andere belangen.” En ook zijn er in agrarische gebieden de afgelopen decennia geen eisen gesteld aan landschappelijke kwaliteit of natuurkwaliteit.

Het onafhankelijke adviesorgaan heeft in het rapport tientallen adviezen opgesteld voor de overheid, zoals gebiedsgericht werken. Ieder gebied is anders en daarom zou per gebied bekeken moeten worden wat de minimum kwaliteitseisen voor de natuur zouden moeten zijn. Ook adviseert Rli om vervuiling fiscaal te belasten, bijvoorbeeld door een stikstofheffing in te voeren.

Er zijn volgens Rli nog te veel (financiële) prikkels die natuurverlies bevorderen. Natuurschade en natuurherstel worden onvoldoende op waarde geschat. De Rli adviseert daarom “om het belang van natuur van goede kwaliteit beter te waarderen bij de afweging van economische en politieke besluiten.”

Lees het hele rapport: