Hoop voor licht verstandelijk gehandicapte jongeren die ook na 18de zorg nodig hebben

De achttienjarigen die naast hun verstandelijk beperking ernstige gedragsproblemen hebben en al jaren onder toezicht staan van jeugdzorg, mogen plotseling zelf hun eigen plan trekken. Maar deze achttienjarigen zijn in hun ontwikkeling vaak niet ouder dan twaalf, dertien jaar en nog helemaal niet klaar om op eigen benen te staan. Met als gevolg dat ze in no time de weg helemaal kwijt zijn, zo bleek uit de ZEMBLA ‘ Losgelaten, losgeslagen ’ van april vorig jaar.

Hulpverleners weten dat het misgaat, maar kunnen niets doen. Voor de wet zijn deze jongeren volwassen, ze mogen zelf bepalen wat ze doen. Zelfs als overduidelijk is dat ze zichzelf in de vernieling helpen. Bekijk een fragment uit deze uitzending:

Discussie op gang
Mede door deze uitzending van ZEMBLA kwam een landelijke en politieke discussie op gang over de vraag hoe het kan dat deze jongeren tussen wal en schip vallen. Het leidde tot het idee de 18-plusproblematiek van lichtelijk verstandelijk gehandicapte jongeren onder de nieuwe Wet Zorg en Dwang te plaatsen. Het amendement werd goedgekeurd door de Tweede Kamer en zal binnenkort naar de Eerste Kamer gaan.

In de uitzending interviewden we Piet Yntema, directeur van zorginstelling ’s Heeren Loo.  Deze week, ruim een jaar na de uitzending, plaatste Yntema  een verhaal  op internet over de veranderingen die worden doorgevoerd als de Eerste Kamer akkoord gaat. Hij is opgelucht dat hij straks meer mogelijkheden krijgt om deze jongeren te helpen, ook nadat ze de kalenderleeftijd van achttien hebben bereikt. Want op papier zijn ze dan wel volwassen als ze achttien zijn, in de praktijk zijn ze dat verre van.

In zijn verhaal vertelt Yntema over de twee jongens uit zijn zorginstelling die we voor ZEMBLA interviewden. Met Anthony gaat het goed. Als het amendement wordt aangenomen, is er voor hem hoop dat hij ook na zijn achttiende verjaardag nog passende hulp krijgt. Voor de andere jongen uit de uitzending komt het amendement te laat.

Lees hier het verhaal van Piet Yntema:

Het is bijna zover. Vóór paragraaf 2.4 van de aanstaande Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg, komen straks een paar nieuwe, ogenschijnlijk kleine regeltjes tekst te staan. Maar het zijn woorden met verstrekkende gevolgen. Het staat dan namelijk zwart op wit: LVB-jongeren kunnen straks ook na hun 18de jaar de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Tenminste, als de Eerste Kamer het voorstel goedkeurt. We zijn (van) ver gekomen. Het is ruim een jaar na de Zembla reportage die alles aan het rollen heeft bracht. Ik vraag mij af: is de pen machtiger dan het zwaard?

Losgelaten, losgeslagen
Herinnert u hem nog, de jongen met de pluche beestjes? Een jaar geleden werd hij, samen met twee andere jongens, gevolgd door Zembla. 'Losgelaten, losgeslagen' luidde de titel van de uitzending. Hij woont nog steeds bij Groot Emaus. Het gaat goed met hem. Helaas kan ik dat niet zeggen van Tim. Wat zouden mijn collega’s en ik hem graag helpen. Het stelt me gerust dat we dat straks ook écht kunnen. Voor hem – en velen met hem – ben ik een paar jaar geleden begonnen aan deze missie.

Blog met boodschap
Het momentum dat de uitzending veroorzaakte, was sterk. Om het nog meer kracht bij te zetten ben ik in de pen geklommen om mijn eerste blog  ooit te schrijven. Ik had nog nooit iets dergelijks met LinkendIn gedaan; beginnersgeluk? Wie zal het zeggen. Feit is dat duizenden lezers, honderden likers en tientallen reageerders hun weg vonden naar mijn ‘blog-met-boodschap’. Het voelde voor mij echt als steun voor de oproep om LVB-jongeren ook na hun 18e jaar te kunnen behandelen. Een oproep die nu ook in de wandelgangen van Het Binnenhof gonst.

Een illusie rijker
Met Mona Keijzer, CDA-kamerlid, kreeg onze missie een voet tussen de politieke deur. Een gids in Den Haag. Keijzer haalde ons uit de illusie dat een wetswijziging haalbare kaart was. Dat was in strijd met de Europese rechten van het kind: iemand gedwongen behandelen, dat is immers een ‘dingetje’. We moesten opzoek naar andere wegen, een beroep doen op onze creativiteit. Gelukkig stonden we daarin niet alleen.

De eerste schetsen
Het was de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) die de problematiek breder op de agenda zette, door een symposium te organiseren met alle belangrijke stakeholders, waaronder het Ministerie van VWS, cliëntbelangen, justitie, universiteiten enzovoorts. Daar bespraken we de kwetsbaarheid van de doelgroep en het ontbreken van bruikbare juridische kaders. Nu ik er zo aan terugdenk: eigenlijk werden op die koude dag in december, de eerste contouren geschetst van het amendement dat nu in Den Haag ligt.

Samen kom je verder
Mona Keijzer en Kees Blankman, universitair docent gezins- en familierecht, pakte na het symposium flink door. Hun samenwerking mondde uit in het briljante idee om de 18-plusproblematiek van LVG-jongeren onder de nieuwe Wet zorg en dwang te plaatsen. En dat, beste lezer, heeft geleid tot het uitgewerkte amendement van Keijzer. Leuk weetje: er wordt daarin ook verwezen naar de uitzending van Zembla, waar alles mee begon.

Geen woorden, maar daden
Weet u nog wat ik in de inleiding schreef? Ik heb het daar over 'ogenschijnlijk kleine regeltjes tekst, met verstrekkende gevolgen.' En die regeltjes tekst krijgen pas gevolg in de praktijk. Samen met de Vereniging voor Orthopedagogische Behandelcentra (VOBC) is daar april jl. een eerste poging toe gedaan: aan de hand van vier casussen is het amendement getoetst op haalbaarheid in de praktijk. Een zeer goede zet wat mij betreft, aangezien er toch wat haken en ogen aan het licht kwamen. Zo zie je maar: theorie en praktijk zijn twee werelden.

De pen machtiger dan het zwaard?
Bijna letterlijk, zou ik willen zeggen. Het momentum dat werd veroorzaakt door de reportage in combinatie met mijn blog, hebben waarschijnlijk zeer grote invloed gehad op het hele proces. Natuurlijk is het ook gewoon een kwestie van vasthouden én vastbijten. Want hoe mooi de woorden soms ook zijn, zonder daden geen resultaat.