Losgelaten, losgeslagen

Elk jaar bereiken in Nederland rond de zesduizend jongeren met een lichte verstandelijke beperking (LVB) de leeftijd van achttien jaar. Vanaf die dag mogen ze zelf beslissen of ze nog hulp willen of niet.

Ook de achttienjarigen die naast hun verstandelijk beperking ernstige gedragsproblemen hebben en al jaren onder toezicht staan van jeugdzorg, mogen plotseling zelf hun eigen plan trekken. Maar deze achttienjarigen zijn in hun ontwikkeling vaak niet ouder dan twaalf, dertien jaar en nog helemaal niet klaar om op eigen benen te staan. Met als gevolg dat ze in no time de weg helemaal kwijt zijn.

Prostitutie, criminaliteit, drugs, leven op straat. Hulpverleners weten dat het mis gaat, maar kunnen niets doen. Voor de wet zijn deze jongeren volwassen, ze mogen zelf bepalen wat ze doen. Zelfs als overduidelijk is dat ze zichzelf in de vernieling helpen. Zembla onderzoekt wat er gebeurt als jongeren na een leven vol hulpverlening op hun achttiende aan hun lot worden overgelaten.

Op 1 januari 2015 is de Jeugdwet in werking getreden waarmee gemeenten verantwoordelijk zijn geworden voor de zorg aan jongeren. In de eerste drie maanden van dit jaar kregen, volgens de eerste voorlopige cijfers, 233 duizend jongeren gemeentelijke jeugdzorg. Het merendeel van de geleverde zorg (85 procent) betreft jeugdhulp, waarbij jongeren en hun ouders hulp krijgen bij psychische, psychosociale en/of gedragsproblemen, een verstandelijke beperking van de jongere, of opvoedingsproblemen van de ouders. Daarnaast bestaat de jeugdzorg voor 12 procent uit jeugdbescherming en drie procent uit jeugdreclassering. Een op de tien jongeren heeft in het eerste kwartaal van 2015 meer dan een van deze vormen van jeugdzorg ontvangen.

Gedragsstoornis
In de uitzending hebben we het vooral over jongeren met een licht verstandelijke bewerking (LVB) met een gedragsstoornis. Een kind of jongere heeft een gedragsstoornis wanneer hij zich aanhoudend zo negatief, opstandig, vijandig of agressief gedraagt dat zijn dagelijks functioneren erdoor wordt beperkt. Delinquent gedrag is iets wat relatief vaak voorkomt bij jeugdigen met gedragsproblemen of gedragsstoornissen. Er is sprake van delinquent gedrag wanneer jeugdigen de wet overtreden, bijvoorbeeld door zwart te rijden in het openbaar vervoer of iets te stelen uit een winkel

Wat kun je als ouder doen als je kind met LVB 18 jaar wordt
Als uw meerderjarig kind een verstandelijke beperking heeft kunt u een wettelijke vertegenwoordiger aanstellen. Hij of zij treedt op namens uw meerderjarige kind met een verstandelijke beperking.

In de wet zijn drie mogelijkheden opgenomen om mensen met een verstandelijke beperking te beschermen. De drie mogelijkheden zijn curatele, bewind voering en mentorschap. Naast deze drie vormen wordt er in de wet ook gesproken over vertegenwoordiging in specifiek omschreven situaties. Het gaat om vertegenwoordiging op grond van de wet Bijzondere opname psychiatrische ziekenhuizen en (Bopz) en de Wet geneeskundige behandelingsovereenkomst (Wgbo).

Meerjarenvisie 2016-2019 Samenwerkend Toezicht Jeugd Toezicht Sociaal Domein
In deze Meerjarenvisie Samenwerkend Toezicht Jeugd/ Toezicht Sociaal Domein 2016-2019 lichten de vijf samenwerkende rijksinspecties hun visie toe op de  invulling van hun gezamenlijke integrale toezicht in het sociaal domein.
Het gezamenlijke (integrale) toezicht dat door de samenwerkende rijksinspecties in het sociaal domein wordt uitgevoerd staat in nauwe verbinding met zowel het sectorale toezicht van de (individuele) rijksinspecties als het gemeentelijk toezicht. In dit document gaan de samenwerkende inspecties in op de uitgangspunten, doelstellingen en werkwijze(n) en wordt eveneens ingegaan op de onderwerpen waarop de samenwerkende inspecties zich in de periode 2016-2019 zullen richten.

De Bopz en de Wgbo zullen op afzienbare termijn worden vervangen door de wet Zorg en Dwang en de wet cliëntenrechten zorg (Wcz). De laatste wet regelt een vangnet voor als het niet anders kan en er onvrijwillige zorg ingezet moet worden om ernstig nadeel voor de cliënt te voorkomen. In de Wcz wordt onder andere de vertegenwoordiging van mensen in een zorginstelling geregeld.
Het wetsvoorstel Zorg en dwang introduceert een stappenplan (PDF) dat is gericht op het voorkomen van dwang. Zorgverleners moeten dit stappenplan doorlopen zodra er geen overeenstemming is met een cliënt over vrijwillige zorg. Stand van zaken.

Het wetsvoorstel zorg en dwang gaat uit van 3 verschillende stadia:

1. Vrijwillige zorg. Er is geen risico op ernstig nadeel. Er is een ondersteuningsplan waarin de cliënt de regie heeft en waarin de afspraken staan die samen met de cliënt gemaakt zijn.

2. De zorgvraag verandert. Het ondersteuningsplan voldoet niet meer aan de zorgbehoefte en/of er kan ernstig nadeel ontstaan voor de cliënt of zijn omgeving. Onvrijwillige zorg wordt voor maximaal 3 maanden opgenomen in het ondersteuningsplan.

3. Onvrijwillige zorg. Het ondersteuningsplan voldoet niet meer, onvrijwillige zorg is langer nodig dan drie maanden en wordt verlengd

Factsheet zorg en dwang
Dit factsheet  van Gehandicapten Zorg Nederland beschrijft het wetsvoorstel Zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten. In 15 vragen en antwoorden wordt een beeld gegeven van de belangrijkste aspecten van het wetsvoorstel. 

Onderzoek
Meerderjarigen met verstandelijke beperking en tijdelijke behoefte aan beschermende woonomgeving
In opdracht van het ministerie van VWS heeft het NHM onderzoek verricht dat inzicht geeft in de positie van meerderjarigen met een licht verstandelijke beperking die tijdelijk behoefte hebben aan begeleiding en/of behandeling in een beschermende woonomgeving.

Deze brochure is in eerste plaats bestemd voor ouders/voogd(en) van kinderen met een verstandelijke beperking. Maar omdat vaak ook anderen, bijvoorbeeld broers en zussen, bij de zorg en begeleiding  van hun familielid kunnen zijn betrokken, is de brochure is ook voor hen bedoeld. Daar waar in de tekst wordt gesproken over 'uw kind'  kunt u dit meestal ook lezen als 'uw broer' of 'uw zus' of 'familielid'.

-'s Heeren Loo - Groot Emaus
Kinderen met een licht verstandelijke beperking en gedragsproblemen kunnen soms tijdelijk niet meer thuis wonen. Bijvoorbeeld wanneer ze ernstige sociale of emotionele problemen hebben. Of hun gedrag risicovol is. Ze kunnen terecht in orthopedagogisch behandelcentrum Groot Emaus met locaties in Ermelo en Soest.

De stichting Landelijk Kenniscentrum LVB heeft tot doel, in samenwerking met haar deelnemers en externe deskundigen, het ontwikkelen, samenbrengen en delen van kennis over de persoonlijke ontwikkeling, opvoedingssituatie en maatschappelijke participatie van mensen met een licht verstandelijke beperking.

-Raad van de kinderbescherming
De Raad voor de Kinderbescherming kan geraadpleegd of ingeschakeld worden wanneer er ernstige zorg is over de opgroei- en opvoedsituatie van een kind tussen de 0 en 18 jaar.

-William Schrikker Groep

De William Schrikker Groep  bestaat uit verschillende bedrijfsonderdelen en werkt voor een bijzondere doelgroep. Wij bieden hulp en ondersteuning aan kinderen met een (verstandelijke) beperking of chronische ziekte en kinderen van ouders met een beperking.

- Nederlands Jeugd Instituut

Jongeren met een lichte verstandelijke beperking (lvb) hebben een beneden gemiddeld IQ én een beperkt sociaal aanpassingsvermogen. Dit hoeft niet tot problemen te leiden, maar vaak is dat wel het geval. Deze jongeren lopen een verhoogd risico op leerproblemen, psychiatrische stoornissen en gedragsproblemen. Dit dossier biedt een overzicht van beschikbare ondersteuning, interventies en recente beleidsontwikkelingen.

-Richtlijn Effectieve Interventies LVB
Jeugdigen met een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben vaker emotionele en gedragsproblemen dan leeftijdsgenoten zonder een LVB. Het is belangrijk deze problemen zo adequaat mogelijk te behandelen, maar dat blijkt niet eenvoudig, onder andere vanwege een gebrek aan interventies die speciaal voor hen ontwikkeld en op effectiviteit onderzocht zijn.