De schuldenmachine

In Zembla Internationaal, een boeiende analyse met verrassende inzichten over het ontstaan van de Eurocrisis van de Frans/Duitse publieke zender, Arte. Interessante sprekers zoals de Franse econoom/schrijver Thomas Piketty, geven hun visie op de vraag hoe we de Europese schuldencrisis te boven kunnen komen.

Op de pof
Europa leeft al jaren op de pof. Banken worden daar rijk van, dus bleven maar lenen. Ook onverantwoord veel aan de armere Europese landen. Want volgens de Engelse econome A. Pettifor van denktank PRIME Economics, redeneerden de banken dat als het mis zou gaan, de Europese belastingbetalers er wel voor op zouden draaien:
' Ik leen gewoon geld aan de regering van Spanje, Italië of Portugal. Er zijn Duitse en Franse belastingbetalers die garant staan voor deze schuld, dus ik loop geen risico. '
Ook P. Lamberts, Europees Parlementslid Europese Groene Partijen, ergert zich aan het gemak waarmee banken leningen verstrekten: ' Als 't niks meer opbrengt of je er geld op verliest, staat de overheid klaar. Wat 'n geweldig casino! '

Iedereen maakt schulden
Vanaf de jaren ’80 lenen landen steeds meer geld, ook in Europa. Het zijn de jaren waarin iron lady Margaret Thatcher in Engeland en vrije-markt denker Ronald Reagan in Amerika, het neoliberalisme introduceren. Belastingen worden verlaagd en overheidsbedrijven een voor een geprivatiseerd. En aan beide kanten van de Atlantische Oceaan versoepelen overheden de regels voor banken. Iedereen maakt schulden: overheden, bedrijven en burgers. Het economisch systeem wordt een machine die schulden creëert. J. Grenier, opleidingsdirecteur van de Hogeschool Sociale Studies in Parijs: ' We gingen van een met name industrieel georiënteerde economie met veel investeringen in productiemiddelen, naar een economie waar het geldwezen een belangrijke rol speelt. '

Op de rand van de afgrond
De zeepbel barst. De val van de Amerikaanse bank Lehman Brothers, leidt in 2008 de kredietcrisis in. Erna balanceren meerdere Europese banken en landen op de rand van afgrond. Met veel geld van de Europese belastingbetaler worden de banken gered, waardoor overheden nog meer geld moeten lenen.

Nederland betaalt 12 miljard euro
Ook de armere Europese landen die onder de schuldenlast dreigen te bezwijken, zoals Griekenland, worden overeind gehouden met leningen. Nederland betaalt hier meer dan 12 miljard aan mee, ruim 700 euro per Nederlander. De Griekse bevolking heeft het zwaar door de bezuinigingen, die als voorwaarde voor de Europese leningen worden gesteld. De Engelse antropoloog D. Graeber van de London School of Economics, keurt ze af: ' Levens worden vernietigd, mensen moeten in afval snuffelen, kankerpatiënten kunnen geen medicijnen krijgen. Als we 'n fatsoenlijke wereld willen, moeten we dat afkeuren. Als er personen verantwoordelijk zijn, moeten ze boeten, maar laat niet het collectief boeten voor de daden van enkelen.'

Geld terughalen
Thomas Piketty, econoom en schrijver van het bekende boek ‘Kapitaal in de 21ste eeuw’, wil graag een deel van het geld terughalen bij de rijkere inwoners. Maar hij waarschuwt dat het innen van belastingen in landen als Griekenland onmogelijk wordt, zonder uitwisseling van informatie: ' Als we de Grieken in hun eentje een eerlijk belastingstelsel laten bouwen, mislukt dat zonder een sterke belastingcoördinatie met automatische uitwisseling van bankgegevens zodat we weten wie wat bezit en waar.'

'Niet lenen, maar krijgen'
In ‘De schuldenmachine’ wordt ook de Franse econoom/journalist Bernard Maris, medeoprichter van het Franse blad Charlie Hebdo, geïnterviewd. Maris kwam in januari om bij de terroristische aanslag in Parijs. Hij had een duidelijke oplossing voor ogen voor het Europese schuldenprobleem. Maris vond dat de armere Europese landen geen geld moeten hoeven lenen, maar moeten krijgen van de rijkere landen binnen de Eurozone: ' Als heel Europa garant staat, dan laten de markten ons eindelijk met rust en kunnen de mensen eindelijk weer ademhalen.'

Ook antropoloog D. Graeber vindt dit een goede oplossing: ' Ironisch genoeg is de Duitse welvaart gebaseerd op kwijtschelding van schulden na de Tweede Wereldoorlog. En juist de Duitsers willen niet over de schulden van de Grieken onderhandelen. Terwijl hun schuld na de Tweede Wereldoorlog werd kwijtgescholden. Daardoor kon de Duitse economie zo opbloeien. '

ZEMBLA: ‘De schuldenmachine’, woensdag 20 mei, 2015 om 20.25 uur bij de VARA op NPO 2.

Nederlandse bewerking: Marieke van Santen
Eindredactie: Manon Blaas.