Bepaalde antibiotica alleen voor mensen gebruiken

Om ervoor te zorgen dat dieren geen resistente bacteriën op mensen kunnen overdragen, zouden bepaalde soorten antibiotica alleen door mensen mogen worden gebruikt. Dat schrijft de Gezondheidsraad in een advies aan de minister van Volksgezondheid en de staatssecretaris van Landbouw.

Steeds meer ziekmakende bacteriën zijn resistent voor veel soorten antibiotica waardoor ze lastig te behandelen zijn.

De volksgezondheid in Nederland staat de laatste jaren onder druk door problemen die veroorzaakt worden door de intensieve veeteelt. De MRSA, de BSE, de Q-koorts en nu de ESBL. Een superbacterie uit de kippenstal die mensen en dieren ongevoelig maakt voor antibiotica. De ESBL ontstaat doordat de pluimveehouderij buitensporig veel antibiotica gebruikt om de dicht op elkaar levende kippen gezond te houden. De kippen hebben daardoor een resistente bacterie ontwikkeld, die het bestrijden van infecties bij dier en mens moeilijk maakt en soms zelfs onmogelijk. Artsen vertellen in ZEMBLA "Antibiotica alarm" dat ze zich ernstig zorgen maken over de ESBL, omdat ze het aantal patiënten die besmet raken met zo’n bacterie zien groeien.

De Gezondheidsraad pleit in het rapport voor extra maatregelen om het antibioticagebruik bij dieren terug te dringen.

Rapport: Antibiotica in de veeteelt en resistente bacteriën bij mensen (pdf)

Aanbevelingen van de Gezondheidsraad
De overheid en de sector hebben afspraken gemaakt om het antibioticagebruik in de dierhouderij te verminderen en zo de risico’s van resistentieontwikkeling te beteugelen. De commissie juicht deze ontwikkeling toe. Er zijn naar haar mening echter aanvullende maatregelen nodig, soms om de al opgetreden problemen een halt toe te roepen (zoals bij de SBL-producerende bacteriën), soms uit voorzorg, om tegen te gaan dat er in de toekomst nieuwe problemen bij de behandeling van mensen ontstaan. De commissie maakt daarbij onderscheid tussen maatregelen die op korte termijn genomen kunnen worden en relatief snel tot resultaat kunnen leiden en maatregelen waarbij dat (uiteindelijke) resultaat langer op zich zal laten wachten.

Aanvullende maatregelen tegen ESBL
De commissie beveelt aan om de antibiotica die nu als laatste middel ingezet worden om infecties door ESBL-producerende bacteriën bij mensen te bestrijden (de zogeheten last resort-middelen) voor die behandeling te reserveren. Op korte termijn stelt de commissie daarom voor tigecycline niet toe te laten op de veterinaire markt en het gebruik van antibiotica uit de groep van de carbapenems voor diergeneeskundige toepassing te ontmoedigen, door het aanscherpen van de zogeheten cascaderegeling. Op langere termijn moet een alternatief gevonden worden voor gebruik van colistine in de diergeneeskunde. Een verbod op korte termijn is niet haalbaar, omdat colistine het middel van eerste keus is bij de behandeling van bepaalde dierziekten.

De tweede aanbeveling ten aanzien van de ESBL-producerende bacteriën betreft het op korte termijn verbieden van het gebruik van cefalosporinen van de derde en vierde generatie bij de groepsgewijze behandeling van dieren (de zogeheten koppelbehandeling). Er zijn namelijk aanwijzingen dat de inzet van deze middelen bij koppelbehandeling het ontstaan van ESBL-producerende bacteriën heeft bevorderd. Daarnaast beveelt de commissie aan om het gebruik van derde en vierde generatie cefalosporinen te verbieden bij het zogeheten droogzetten van koeien (het stoppen van de melkafgifte). Om de resistentie daadwerkelijk terug te dringen zouden op langere termijn alle  _x0001_-lactam-antibiotica voor preventief en systematisch gebruik in de dierhouderij moeten worden uitgesloten. Therapeutisch gebruik voor individuele dieren op basis van goede diagnostiek zal in uitzonderingsgevallen mogelijk moeten blijven. Wel zal dan strikt de hand moeten worden gehouden aan de richtlijnen die de professie hiervoor ontwikkelt. Gebeurt dat niet, dan komt naar het oordeel van de commissie een algemeen verbod
in aanmerking.

Beperken van het gebruik van antibiotica in dierhouderij
De kans op antibioticaresistentie groeit naarmate er meer en vaker antibiotica worden gebruikt in de dierhouderij. Vanwege het risico voor de volksgezondheid en uit voorzorg beveelt de commissie daarom aan om op korte termijn alle nieuwe antibiotica, evenals bestaande antibiotica die nog niet of niet meer in de diergeneeskunde worden toegepast, in eerste instantie voor gebruik bij mensen te reserveren. De commissie rekent daartoe naast het al in het kader van de ESBLproducerende bacteriën genoemde tigecycline verschillende glycopeptiden (onder meer vancomycine), daptomycine, oxazolidinonen (linezolid) en mupirocine.

Ten tweede adviseert de commissie maatregelen te nemen om in de dierhouderij op de langere termijn te stoppen met het gebruik van fluoroquinolonen en aminoglycosiden (naast de bij de ESBL-producerende bacteriën al genoemde colistine en β-lactam-antibiotica), behalve voor therapeutische toepassing bij individuele dieren op basis van goede diagnostiek en volgens professionele richtlijnen. Zij verwacht dat een dergelijk verbod zal helpen deze middelen te behouden voor gebruik bij mensen. De langere termijn is volgens de commissie 14 Antibiotica in de veeteelt en resistente bacteriën bij mensen noodzakelijk om de behandeling van infecties bij dieren niet in gevaar te laten komen. Wel adviseert zij om zo snel mogelijk met deze aanpassingen te starten.

Ook hier voegt de commissie er nadrukkelijk aan toe dat naar haar opvatting een algemeen verbod in aanmerking komt, als men zich in de praktijk onvoldoende aan de professionele richtlijnen houdt. Bij het beperken van het gebruik van antibiotica in de dierhouderij is handhaving van de afspraken in de ogen van de commissie cruciaal: duidelijk moet zijn welke instantie de naleving controleert en bevoegd is overtredingen te bestraffen. Goede en transparante