Natuur en klimaat in formatiestuk | Overzicht

Op dinsdagmiddag presenteerde informateur Syband Buma het formatiestuk van D66 en CDA. Partijleiders Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal werkten sinds half november aan de zogenaamde "positieve agenda" waarin ze inhoudelijke keuzes maken op vijf vlakken: migratie, wonen, stikstof, defensie en de economie. De politici willen aan de hand van die keuzes verder praten met andere partijen.

In dit overzicht zetten we voor je op een rijtje wat in het formatiestuk geschreven is over klimaat en natuur en hoe verschillende partijen en organisaties erop reageren.

De formerende partijen D66 en het CDA willen met een zogenoemde "Crisiswet Netcongestie" de overbelasting op het stroomnet tegengaan. Dat staat in het formatiedocument waar beide partijen de afgelopen weken aan hebben gewerkt.

Met die wet willen de partijen procedures versnellen en kunnen ingrijpen als verdere uitbreiding van het stroomnet stagneert. Ook moet het bestaande net beter benut worden door onder meer variabele stroomtarieven of flexcontracten in te voeren. "Het aanpakken van de netcongestieproblemen heeft onze hoogste prioriteit", schrijven de partijen.

De partijen zetten "vol in op elektrificatie", maar ook op de productie van groen gas en groene waterstof. Vooral de productie, distributie en gebruik van waterstof komt momenteel slechts mondjesmaat van de grond. Een "Nationale Investeringsinstantie" moet gaan zorgen voor verduurzaming van de industrie en het opschalen van de productie van duurzame energie. Het opslaan van CO2 onder de Noordzee kan op extra investeringen van de overheid rekenen, als het aan D66 en het CDA ligt.

Net als voorgaande kabinetten willen de partijen dat het Groninger gasveld gesloten blijft en er geen nieuwe gaswinning onder de Waddenzee komt. JA21, mogelijke coalitiepartner in een volgend kabinet, opperde in de verkiezingscampagne het Groningenveld weer te openen voor noodgevallen.

Een belastingvoordeel moet het aantrekkelijker maken voor groene techbedrijven om zich in Nederland te vestigen en te ontwikkelen, schrijven partijleiders Rob Jetten (D66) en Henri Bontenbal (CDA) in hun gezamenlijke formatiestuk. De partijen willen daarmee bedrijven "die passen bij onze economie van de toekomst" verder helpen.

Ook willen de partijen investeren in onderzoek en innovatie op campussen, wat kan bijdragen aan een "ecosysteem voor start-ups en scale-ups". Verder moet er minstens 1 procent van de hele Nederlandse economie geïnvesteerd worden in onderzoek en ontwikkeling.

D66 en CDA willen dat het wettelijke stikstofdoel in 2035 en het staande tussendoel in 2030 worden gehaald. Als dat niet lukt, is het in het uiterste geval mogelijk dat boeren de rechten die ze nodig hebben om dieren te houden, moeten inleveren. Dat schrijven beide partijen in hun gezamenlijke stuk richting een nieuwe regeringscoalitie.

De overheid moet volgens de twee partijen duidelijke algemene doelen voor de vermindering van stikstof, CO2 en watervervuiling stellen. Boeren mogen zelf invullen hoe ze daaraan gaan voldoen. D66 en CDA willen verder met bestaande stoppersregelingen en willen als eerste de natuurgebieden aanpakken waar herstel het meest nodig is.

De gezamenlijke plannen komen veelal overeen met beide verkiezingsprogramma's en bouwen voort op beleid dat door kabinet-Rutte IV is ingezet. Ook de wensen van het kabinet-Schoof over het inruilen van de zogenoemde kritische depositiewaarde en het verlagen van de rekennorm, staan in het document. Wel verbinden de partijen daar voorwaarden aan over het terugdringen van stikstof. Ook moeten de plannen standhouden bij de rechter.

CDA-leider Henri Bontenbal herhaalde in gesprek met het ANP dat "krimp van de veestapel resultaat van het beleid is, en geen doel op zich". De plannen zijn nodig om boeren duidelijkheid te bieden en "voor de economie, voor de bouw van woningen".

Wat Bontenbal betreft zijn beide partijen dichter naar elkaar toe bewogen op dit onderwerp. "Zowel D66 als CDA heeft een verleden op dit gebied." D66 pleitte vijf jaar geleden nog voor halvering van de veestapel, op zijn beurt pleitte toenmalig CDA-voorman Wopke Hoekstra voor minder ambitieus stikstofbeleid.

Jesse Klaver van GroenLinks-PvdA ziet in het formatiestuk van D66 en CDA voldoende reden om te gaan praten over het vormen van een meerderheidskabinet. Dat schrijft Klaver op X.

"Goed dat D66 en CDA inhoudelijk bruggen proberen te slaan tussen partijen. Het is nog niet sociaal en groen genoeg, maar we zien voldoende aanknopingspunten voor inhoudelijke onderhandelingen over een meerderheidskabinet. Zodat er echt iets gaat veranderen voor gewone mensen", aldus Klaver.

Tegenover journalisten wil de linkse partijleider later niet verduidelijken wat precies groener en socialer kan. "Waar wij denken dat het beter kan of waar het anders zou kunnen, dat ga ik ze aan tafel vertellen."

Hij spreekt ook geen voorkeur uit voor de andere partijen die aansluiten, behalve dat Klaver de PVV en FVD uitsluit. "Dat moet iedere partij voor zichzelf afwegen."

Wel maakt de linkse leider duidelijk dat een minderheidskabinet niet zijn voorkeur heeft. "Ik denk dat dit wel een tijd is die niet vraagt om politieke experimenten, maar die vraagt om een daadkrachtig landsbestuur. Dat kan het beste als het een meerderheidskabinet is." Een minderheidscoalitie wilde hij desgevraagd ook niet uitsluiten.

"Dit is winst voor natuur en klimaat", reageert directeur Marjolein Demmers van Natuur en Milieu op het dinsdag gepresenteerde formatiestuk. "Uitvoering van deze agenda kan het Nederlandse klimaatbeleid repareren en de stikstofemissie drastisch terugdringen, waardoor de natuur eindelijk kan herstellen. Nadere uitwerking van de plannen moet echter nog wel aantonen dat de klimaat- en natuurdoelen echt worden gehaald."

Natuur en Milieu plaatst wel een aantal kanttekeningen bij de plannen. Zo noemt de klimaatorganisatie het zorgelijk "dat de CO2-heffing wordt afgeschaft zonder dat er aangegeven wordt hoe extra CO2-uitstoot alsnog gecompenseerd wordt om de klimaatdoelen te halen".

Dat vindt ook Greenpeace. "Door de CO2-heffing voor de industrie bij het grofvuil te zetten raakt het klimaatdoel uit zicht." De organisatie spreekt van "goede intenties" maar stelt dat de gepresenteerde maatregelen en het tempo "verre van voldoende" zijn. "Om de klimaatdoelen te halen en kwetsbare natuur te beschermen is er nog een flinke schep bovenop nodig."

Directeur Pim van der Feltz van Natuurmonumenten haalt uit het formatiestuk "mooie eerste aanknopingspunten voor een groen coalitieakkoord. Nu dus doorpakken naar een goede invulling en uitvoering van plannen voor natuur, economie en leefbaarheid."

Ook de Jonge Klimaatbeweging ziet in het tussenverslag "de juiste ingrediënten voor een duurzame economie met tastbare verbeteringen voor de levenskwaliteit". De beweging is blij dat in het stuk maatregelen staan die "een verschil maken voor jongeren" en moedigt de partijen aan in gesprek te blijven met hen zodat jongeren zich ook geroepen voelen "om mee te doen aan de positieve agenda".

Landbouworganisatie LTO ziet in het formatiestuk van D66 en CDA veel eigen aanbevelingen over de stikstofaanpak terugkomen. Tegelijkertijd maakt de belangenorganisatie zich zorgen over de volgorde, waarbij de stikstofuitstoot eerst sterk omlaag moet voordat er nieuwe vergunningen worden uitgegeven voor boeren.

LTO pleitte eerder samen met provincies, gemeenten en jonge boeren voor een stikstofaanpak waarbij het tegengaan van de uitstoot van de veehouderij bij de kwetsbaarste natuurgebieden prioriteit krijgt. Ook moesten boeren wat LTO betreft zelf kunnen bepalen hoe ze opgelegde reductiedoelen behalen. Beide ideeën staan ook in het formatiestuk.

De belangenbehartiger noemt het "zeer zorgwekkend" dat nieuwe vergunningen pas mogelijk worden als "voldoende stikstof is gereduceerd". LTO wil dat nieuwe vergunningen gelijktijdig met de stikstofbeperking worden verleend. "Juist daarmee komen we uit de huidige impasse: boeren en tuinders kunnen niet investeren in emissiebeperkende maatregelen omdat zij daarvoor geen vergunning krijgen", aldus LTO.

Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt (NAJK), dat opkomt voor jonge boeren, is blij dat door de organisatie ingebrachte punten zijn overgenomen. Tegelijkertijd zijn er veel vragen. Zo schrijven CDA en D66 over zones rondom kwetsbare natuurgebieden waar de uitstoot van stikstof sterker omlaag moet.

"De invulling van zonering kan nog alle kanten op. Dit mag geen vrijbrief zijn voor zoveel mogelijk extra natuur", zegt NAJK-voorzitter Roy Meijer. "Daarnaast lijkt het alsof de landbouw de enige sector is die levert in deze zones. Mocht dit zo zijn, dan is dit volstrekt onacceptabel", zegt hij.

Bron: ANP