Muizen in de winter

Muizen verschillen in de manier waarop ze de winter doorkomen. Sommige soorten gaan in winterslaap, andere leggen een flinke voorraad aan.

De alleen in Zuid-Limburg voorkomende hazelmuis en eikelmuis behoren tot de familie van de slaapmuizen. De naam zegt het al deze muizen houden een lange winterslaap. De meeste muizen bouwen een voedselvoorraad op om in de winter van te kunnen leven. Veldmuizen en bosmuizen leggen bijvoorbeeld ondergrondse voorraadkamers aan die onder andere worden gevuld met zaden en stukjes stengel van planten.

Spitsmuizen blijven bijna altijd de hele winter actief. In periodes van strenge vorst hebben deze dieren het erg moeilijk doordat hun voedsel – insecten en andere kleine ongewervelde diertjes – niet of nauwelijks beschikbaar is. Dat leidt ertoe dat er in de winter onder spitsmuizen een hoge sterfte plaatsvindt. Soms kiezen spitsmuizen bij een zeer koude winter voor een lethargische periode. 

Spitsmuizen kunnen een onaangename geur verspreiden, die wordt veroorzaakt door hun muskusklieren. Ze behoren tot de orde van de insecteneters (Insectivora), waartoe in Nederland ook de mol en de egel behoren. Kenmerkend voor spitsmuizen is de tot een slurfje verlengde snuit, die gewoonlijk spits toeloopt. Spitsmuizen zijn vlugge beweeglijke diertjes, die ook uitstekend kunnen zwemmen. Het zijn felle roofdiertjes die zich voeden met dierlijk voedsel, zoals insecten, spinnen, slakjes, wormen. De vraatzucht is groot en ze eten dagelijks ongeveer de helft van hun lichaamsgewicht aan voedsel en kunnen slechts korte tijd zonder voedsel. 

In tegenstelling tot de energieke spitsmuizen houden eikelmuizen een winterslaap van oktober tot april. Deze brengt hij opgerold tot een bolletje in zijn nest van takjes en bladeren door. De eikelmuis houdt geen aaneengesloten winterslaap, maar een afwisseling van lange slaapperioden met korte actieve perioden, afhankelijk van de temperatuur.

Tijdens een actieve periode herschikken of herstellen ze hun nest en gaan op zoek naar voedsel en water. Ze eten echter zeer weinig. Als zich in het voor- of najaar koudere perioden voordoen, gaat de eikelmuis soms ook in een ‘slaapstand’. Eikelmuizen zijn alleseters, met een menu variërend van vruchten, zaden en bladeren tot insecten, slakken en zelfs eieren, jonge vogels en kleine zoogdieren. In vergelijking met andere slaapmuizen, eet de eikelmuis meer dierlijk voedsel. De eikelmuis past zijn voedselkeuze aan het aanbod van de seizoenen aan. In de herfst, in de aanloop naar zijn winterslaap, eet de eikelmuis meer. De eikelmuis legt geen wintervoorraad voor de winter aan.