Henk Jansma wint Frater Willibrordus Prijs 2025

Met een beschrijving van duizenden smienten heeft Henk Jansma de Frater Willibrordus Prijs gewonnen. Dat is zojuist bekend gemaakt in het BNNVARA programma Vroege Vogels op NPO Radio 1. De prijs is in het leven geroepen voor de mooiste, meest inspirerende waarneming op de Fenolijn. Al ruim 20 jaar is dat een vaste rubriek in Vroege Vogels.  

Henk Jansma uit het Friese Opeinde belde de Fenolijn vanuit de Jan Durkspolder in het Nationaal Park De Alde Feanen. Hij zag en hoorde duizenden smienten. En verder nog meer dan duizend kieviten. ‘Net terug van de trek, denk ik’, voegt hij eraan toe. "Het fluitje van de smienten, en verder is het stil", zo sluit hij zijn bijdrage fluisterend af.

"De jury heeft de winnende inzending wel tien keer beluisterd, niet alleen vanwege de voordrachtskunsten van de beller, maar ook omdat we het Fries niet helemaal machtig waren. Maar zoals dat gaat met spannende verhalen: je wílt het weten. Dus luisterden we opnieuw en opnieuw, en we schakelden zelfs de hulp in van een Friestalige. Toen duidelijk werd dat wat er zo mooi werd gezegd ook nog eens waardevol was, hoefde de jury niet lang meer na te denken."

 Dit jaar zijn zes genomineerden geselecteerd voor de shortlist van de Frater Willibrordus Prijs: Channah Gruppen (eerste vuurgoudhaan), Anneke Voortman (libellentrek), Ronald Pleij (eerste veldleeuwerik), Henk Jansma (duizenden smienten), Tijmen Wehlburg (bloeiende zomereik) en Anneke Rodenburg (bloeiende magnolia).

De jury: "Wij fenolijners houden van diversiteit en al is het met de biodiversiteit niet goed gesteld, met de fenodiversiteit is niets mis. Sterker we hebben het idee dat die groeit. Vanuit alle windstreken kwamen de meldingen binnen. Alle provincies waren dit jaar goed vertegenwoordigd en ook stad en platteland wisselden elkaar mooi af. En dan lijkt ook de verjonging door te zetten.

Er waren weer meer kinderen die inspraken en ook jongeren weten de fenolijn te vinden. Maar we houden ook zeer van onze oudere bellers. Dat zijn namelijk de mensen die hun waarnemingen soms al jaren bijhouden. En juist die lijstjes zijn zo waardevol. Dat is de reden dat ze in de shortlist goed vertegenwoordigd zijn. We leren van die lijstjes hoe de natuur zich telkens weer aanpast en soms ook verliest.

De bellers op de shortlist hadden allemaal een goed verhaal waar de jury van opveerde. Er lag verwondering en bewondering in hun stem. Alle waarnemingen waren mooi weggezet in de tijd. Met een begin, een midden en een einde. Een waarneming waar we allemaal wel bij hadden willen zijn, zoals een vuurgoudhaan in Rotterdam-Zuid, een zeldzame libellentrek boven het zand van Zoutelande, of een stilte die wordt doorbroken door het gefluit van duizenden smienten."

De prijs is vernoemd naar Frater Willibrordus. In september 2019 overleed hij. Vanaf het begin van de Fenolijn, in 2001, was de Frater één van de vaste, trouwe bellers. Hij was altijd betrokken en vond het ook zijn taak om bij te houden wat er in de natuur onder invloed van het klimaat veranderde. Al vanaf het moment dat hij het klooster inging, was hij gefascineerd door de natuur en speciaal de fenologie: de leer van de eerstelingen in de natuur. Hij wilde de luisteraar met zijn waarnemingen altijd iets bijbrengen en meegeven. Dat vooral maakte hem geliefd bij de luisteraar.

De Frater Willibrordus Prijs is een initiatief van Vroege Vogels. De prijs is dit jaar voor de zesde keer uitgereikt en bestaat uit een aquarel met smienten, gemaakt door kunstenaar Erik van Ommen. De jury bestaat uit Arnold van Vliet, coördinator van De Natuurkalender van Wageningen University, schrijver Bibi Dumon Tak en Vroege Vogels samensteller Daniel Gulpers. Om tot een winnaar te komen heeft de jury de vele duizenden meldingen van de Fenolijn afgeluisterd. Het zijn berichten, die zijn ingesproken tussen 20 februari 2024 en 20 februari 2025.

De vijf eerdere winnaars van de prijs zijn Hans Gartner in 2020 (invasie distelvlinders), Bas Bijl in 2021 (late boerenzwaluw), Mirjam Wiskerke in 2022 (baltsende witte kwikstaarten), Diet Groothuis in 2023 (eerste gierzwaluwen) en Hans Bijl in 2024 (gamma uiltjes).

Ook de afgelopen week is flink gebeld met de Fenolijn. Met waarnemingen over onder meer de eerste zingende geelgorzen, het eerste sterrensnot, zingende boomleeuweriken en het eerste bloeiende speenkruid. Deze meldingen dingen mogelijk mee met de Frater Willibrordus Prijs van volgend jaar.