Aantal eikenprocessierupsen neemt toe met lokaal hotspots

Uit een voorlopige analyse blijkt dat in 6 procent van 60 duizend eiken eikenprocessierupsen zijn aangetroffen. Dat meldt Kenniscentrum Eikenprocessierups. Vorig jaar bleken in 4,5 procent van de eiken processierupsen te zitten. Lokaal zijn er echter hotspots waar tot wel 100 procent van de bomen eikenprocessierupsen hebben. Wees dus alert in de buurt van eiken. Onderzoekers roepen hulp van het publiek in om de lokale plaagdruk door te geven.

"In het piekjaar 2019 werden in 55 procent van de eiken nesten van de eikenprocessierups aangetroffen. In de jaren daarna liep het aantal sterk terug. Het lijkt erop dat vorig jaar het laagste punt werd bereikt. Toen werd in 4,5 procent van de 135 duizend geïnventariseerde bomen de eikenprocessierups aangetroffen. De inventarisaties zijn dit jaar nog volop in gang. In 6 procent van de ongeveer 60 duizend eiken die inmiddels geïnspecteerd zijn, worden eikenprocessierupsen aangetroffen. Het gaat dus nog om een tussenstand. In deze inventarisatie zitten overigens ook eiken waar preventieve maatregelen genomen zijn. Het werkelijke percentage eiken met eikenprocessierupsen zal, bij bomen waar geen beheermaatregelen genomen zijn, daarom zeer waarschijnlijk hoger liggen dan 6 procent", aldus Kenniscentrum Eikenprocessierups.

"We zien bij de huidige inventarisatie al wel gemeenten waarbij bijna 20 procent van de eiken aangetast is. Daarnaast zien we allerlei hotspots waarbij in (vrijwel) alle eiken nesten worden aangetroffen. Op locaties waar gezondheidsrisico’s ontstaan, moet er dan flink opgeschaald worden om de rupsen te verwijderen en overlast van de brandharen te verminderen of te voorkomen."

Het lijkt er sterk op dat na een jarenlange daling van het aantal eikenprocessierupsen, de soort nu weer aan een opgaande fase is begonnen. Er zijn volgens het kenniscentrum een aantal mogelijke verklaringen voor de toename:

• Bij het uitvliegen van de vlinders in 2024 was het slecht weer (regen) waardoor de vlinders minder ver van het nest zijn gevlogen en de eipakketjes dichter op elkaar hebben afgezet.
• Grondnesten: rupsen zijn na een rustperiode onder de grond van één of meerdere jaren (diapauze) plotseling actief geworden. Dit scenario lijkt waarschijnlijk, omdat hotspots waar jaren geen of activiteit was plotseling grote aantallen rupsen hebben. Je kunt activiteit van grondnesten herkennen doordat bomen niet kaalgevreten zijn, ondanks het grote aantal rupsen. Vaak zitten rupsen hierbij laag op de stam. Er is nog weinig bekend over de diapauze van de eikenprocessierups. We weten niet wat de eikenprocessierups ertoe aanzet in verlengde diapauze te gaan, welk percentage dat doet, hoeveel er nog in de grond zitten, en wat de trigger is voor rupsen om weer uit de grond te komen.
• De voedselomstandigheden (de kwaliteit van het eikenblad) waren vorig jaar en dit jaar gunstig voor de ontwikkeling van de rupsen.

"Ondanks dat het voor veel mensen lijkt alsof we van de eikenprocessierups af zijn, is dit dus niet het geval. We zullen er aan moeten wennen dat we bij eikenbomen altijd alert zijn op de aanwezigheid van de eikenprocessierups of van achtergebleven oude nesten in of onder de boom. Deze nesten kunnen nog vol brandharen zitten. Voor mensen en/of organisaties die buitenactiviteiten, zoals sportevenementen en festivals, organiseren of voor eigenaren van eikenbomen – veelal gemeenten, provincies, waterschappen, campings, recreatieorganisaties en natuurorganisaties – is het belangrijk om op risicolocaties alert te zijn op het (plotseling) verschijnen van eikenprocessierupsen. Ook als er eerder in het jaar of in voorgaande jaren geen eikenprocessierupsen zijn aangetroffen", waarschuwt het kenniscentrum.

De hierboven genoemde inventarisatie betreft tienduizenden bomen, maar in grote delen van Nederland wordt de plaagdruk niet in kaart gebracht. Om beter landelijk inzicht te krijgen in de variatie in plaagdruk roepen we vrijwilligers, maar ook gemeenten en boombeheerders, op om van zoveel mogelijk eiken – minimaal twintig – door te geven of er eikenprocessierupsen in zitten. Je telling kun je doorgeven op straat-, wijk-, of gemeenteniveau via een speciaal online formulier. Gemeenten die al een eigen inventarisatie hebben gemaakt, kunnen dus eenvoudig de totalen invoeren. Op de plaagdrukkaart is vervolgens te zien wat de plaagdruk in de geïnventariseerde gebieden is. De waarnemingen worden automatisch één keer per dag bijgewerkt in de kaart.

Bron: Nature Today