Wat moet er mee in de tijdcapsule?

In 1944 vraagt de Nederlandse minister Gerrit Bolkestein aan Nederlanders om 'eenvoudige stukken' te bewaren, zodat het nageslacht leert van de Tweede Wereldoorlog. Wat zou over deze tijd in een capsule moeten?

EEN CAPPUCCINO
Ilja Gort (Gort over de grens, zaterdag, NPO 2, 19.15): ‘Ik wil niet te somber overkomen, maar ik heb het gevoel dat een cappuccino op het terras er over honderd jaar niet meer bij zit. Als je in het huidige tijdsgewricht om je heen kijkt is er weinig reden tot optimisme. Met die mondiale ruk naar rechts en miljoenen mensen die zich over de aardkloot verplaatsen. Het zal steeds moeilijker worden om ergens een vrij tafeltje te vinden op een terras en daar op je gemak van je koffie te genieten. Kijk ook naar andere doodgewone dingen zoals de cv die vanzelf aanslaat of water dat zomaar uit de kraan komt. Ik denk dat we meer stil moeten staan bij die enorme verworvenheden van deze tijd. We beseffen niet dat we in Nederland in een paradijs leven. Wat onze nazaten van die cappuccino kunnen leren? Tel je zegeningen zou ik zeggen. Het liefst zou ik in die tijdcapsule ook nog wat zaadjes stoppen van oranje klaprozen en van madeliefjes. Om te laten zien hoe gelukkig je kunt worden van de ontluikende natuur. Geen fles wijn trouwens. Ik heb eergisteren voor een vriend mijn beste witte wijn opengemaakt, een Meursault van Olivier Leflaive uit 2016. Die bleek echt niet goed meer te zijn. Daarna nog drie flessen Meursault, helaas hetzelfde verhaal. Ik waarschuw mensen daar vaker voor: de meeste witte wijn gaat maar vijf, zes jaar mee. Geen wijn in die tijdcapsule dus, gewoon lekker opdrinken.’

EARTH OVERSHOOT DAY
Daphné Dupont-Nivet (Wat houdt ons tegen?, dinsdag, NPO 2, 21.00): ‘Earth Overshoot Day is de dag in het jaar waarop we als aarde al onze natuurlijke hulpbronnen voor dat jaar hebben verbruikt. Na deze dag teren we in op de hulpbronnen van de toekomst. De dag valt steeds vroeger in het jaar, dit jaar is dat wereldwijd al op 24 juli. We gaan steeds harder door onze hulpbronnen heen – in landen die veel fossiele brandstoffen produceren of gebruiken, valt Overshoot Day al in februari of maart. Door dit in de tijdcapsule te stoppen, wil ik toekomstige generaties laten zien hoe we in deze tijd met open ogen onze planeet kapot maken. We krijgen steeds meer te maken met overstromingen, extreme hitte, vrijwel onleefbare plekken. Als ze zich straks afvragen hoe we daar gekomen zijn, zou ik ze willen laten zien dat we het heus wel wisten. En dat we er toch mee door zijn gegaan. We zitten vast in een groef van oneindige groei, op een planeet die wel degelijk eindig is. Dat is buitengewoon zorgwekkend. Maar het is nog niet verloren, alles wat we nu nog doen tegen klimaatverandering helpt. Vooral als we snel fossiele brandstoffen afschalen, is er nog heel veel te winnen. We weten vaak al wat er nodig is, waar het vaak nog aan ontbreekt is de moed om het te gaan doen.’

BEELDEN UIT GAZA
Kefah Allush (De Kist, donderdag, NPO 2, 20.15): 'Ik had graag iets moois toegevoegd, want ik hou van mooie dingen. Ik probeer altijd te genieten van de schoonheid die het leven te bieden heeft, die mensen te bieden hebben. Maar ik ben bang dat ik dat op dit moment niet over mijn hart kan verkrijgen. Ik zou nu in de tijdcapsule de beelden stoppen die we meekrijgen uit Gaza. Van een verwoest landschap, van dode kinderen onder het stof, van huilende mensen. Wat daar gebeurt, zegt iets over de tijd waarin we leven. We zien het allemaal, we kunnen live meekijken, en toch laten we het gebeuren. Ik had nooit gedacht dat we na de gruwelen van de Tweede Wereldoorlog en wat dat allemaal teweeg heeft gebracht, dat we zoiets weer zouden toestaan. Er zijn meer verschrikkelijke oorlogen geweest, maar Gaza staat ook voor het morele failliet van het Westen. Decennialang hebben we waarden als rechtvaardigheid, mensenrechten, menselijke waardigheid bij anderen in het gezicht geduwd, vanuit een morele superioriteit. Wij weten wat deugt. En in deze kwestie laten we dat ineens volledig los. De cynische werkelijkheid is dat we om geopolitieke redenen vriendjes willen zijn met Israël. En daaronder ligt ook nog het trauma van de Tweede Wereldoorlog, waarin de nazi’s systematisch en industrieel hebben geprobeerd het joodse volk te vernietigen. Dat trauma zorgt ervoor dat we Israël altijd met fluwelen handschoenen aanpakken. Misschien is het naïef, maar als onze nazaten straks die tijdcapsule openmaken, heb ik de hoop dat ze dan hebben geleerd van wat er nu gebeurt in Gaza. Gelukkig hebben we in deze tijd nog de Gen Z’ers, die generatie waar we zoveel op kankeren, die wel hun mond opentrekken. Over politieke wantoestanden en het klimaat dat naar de knoppen gaat. Ik vestig mijn hoop op jonge mensen die vasthouden aan hun idealen.’

COMPOSITIE ‘UNLEASHED’

Floris Kortie (Podium klassiek, zondag, NPO 2, 18.15): ‘Unleashed is een geweldige compositie van de Nederlandse Joey Roukens. En ik kies voor de uitvoering uit ons eigen programma, dat toen nog Podium Witteman heette. In 2000 uitgevoerd door ons eigen huisband Fuse. Roukens is een componist die muziek schrijft in de klassieke traditie, voor strijkensembles, piano en groot orkest. Hij is groot fan van Mahler en Beethoven, maar is duidelijk ook opgegroeid in de eenentwintigste eeuw. Je hoort dat hij is beïnvloed door elektronische muziek. In al zijn stukken zit een enorme drive – al zijn het dezelfde akoestische instrumenten waar Beethoven voor schreef. Heel gaaf hoe hij de traditie en het nu met elkaar weet te verbinden. Als ik naar Unleashed luister, voel ik dezelfde opwinding die ik nog ken van de ‘raves’ waar ik naartoe ging toen ik tiener en twintiger was. Er zit drum and base in, er zit stuwende techno in. En Fuse weet dat als geen ander te verklanken, ook hippe componisten als Bryce Dessner en Gabriella Smith schrijven graag voor hen. Als ik de titel Unleashed vrij interpreteer, past dat helemaal bij deze tijd. We zijn op een bepaalde manier losgeslagen, er zijn meer mogelijkheden dan ooit. Alsof we in een trein zitten die op hol geslagen is, soms dreigt te ontsporen en waarvan we niet weten wanneer die tot stilstand gaat komen. Dat gevoel hoor ik terug in deze muziek. Als onze nazaten dit horen, snappen ze misschien in wat voor tijd wij nu leven. Ik hoop dat ze deze ambachtelijke instrumenten dan nog steeds weten te waarderen – of zelfs besluiten om de viool weer eens af te stoffen en deze compositie opnieuw tot leven brengen.’

Lees verder in VARAgids 17. Vanaf dinsdag 22 april 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?