Wat heeft 13 Reasons Why allemaal teweeg gebracht?

Het eerste seizoen van Netflix-serie 13 Reasons Why was afgelopen jaar een grote hit. In het tienerdrama staat de zelfmoord van Hannah Baker centraal. Na haar dood geeft ze – via een aantal ingesproken cassettebandjes – dertien redenen voor haar noodlottige einde. In het tweede seizoen wordt de focus verlegd naar de rechtszaak van Hannahs ouders tegen de in hun ogen nalatige scholengemeenschap, waar hun dochter werd gepest. In Rome spreken we achtereenvolgens met showrunner Brian Yorkey en acteurs Dylan Minnette (Clay in de serie), Katherine Langford (Hannah) en Alisha Boe (Jessica) over de omgang met faam, de controverses rondom het drama, de universele aantrekkingskracht van de serie en de #MeToo-beweging.

De eerste dertien afleveringen van 13 Reasons Why zijn gebaseerd op het gelijknamige boek van Jay Asher uit 2007. Het tweede seizoen komt daarentegen rechtstreeks uit de koker van scenarist Brian Yorkey en zijn team. Yorkey: ‘Er is geen zelfmoord in het tweede seizoen, en we gaan eveneens niet terug naar Hannahs dood. Ik denk niettemin dat de serie opnieuw urgente onderwerpen aansnijdt, over zaken die tieners aangaan. Ons werk staat in het teken van het vertellen van die verhalen, waarbij we de moeilijker begaanbare wegen niet schuwen.’

Dankzij die gedurfde werkwijze werden in het eerste seizoen taboes als zelfmoord en verkrachting doorbroken, door ze onomwonden te tonen. Deze zwaarmoedige en serieuze onderwerpen vonden hun weg naar een groot publiek. Hoewel VOD-aanbieder Netflix schimmig is als het gaat om kijkcijfers, werd er in een artikel het Amerikaanse tijdschrift Variety verwezen naar een data-analyse van 100 miljoen consumenten, uitgevoerd door het bedrijf Jumpshot. Daaruit blijkt dat 13 Reasons Why bij Netflix de op een na best bekeken serie was in de eerste 30 dagen na de release. Ook zagen de experts een wekelijkse groei, veroorzaakt door mond-op-mond-reclame.

Maar hoge bomen vangen veel wind, en prompt verschenen er een reeks artikelen van deskundigen uit de geestelijke gezondheidszorg, waarin het tienerdrama en vooral de expliciete verbeelding van zelfmoord hevig werd bekritiseerd. Zo werd in een item bij CNN gesteld dat de expliciete visualisatie van zelfdoding averechts werkt, en dat pesten niet uitsluitend de reden is voor tieners om een einde te maken aan hun leven. Yorkey: ‘Vanaf het begin af aan wisten we dat we iets gingen maken dat resoluut en oprecht was, en tegelijk moeilijk om naar te kijken. Dat bepaalde mensen er een mening over zouden hebben, hadden we wel verwacht, maar niet in deze omvang.’

Sindsdien is er een en ander veranderd: er zijn online instructievideo’s te vinden, en voorafgaande aan elke aflevering komt er een waarschuwing in beeld. Yorkey licht toe: ‘We proberen de discussies te volgen en de kijker behulpzame instrumenten te bieden, bijvoorbeeld door de acteurs buiten hun rol te filmen. Door te zeggen: “Kijk, ik ben Dylan Minnette. Ik speel Clay. Dit is een verhaal, dit is niet echt, dit is fictie.” Zulke toevoegingen zijn allemaal een reactie op dat we transparant willen zijn over wat we doen, zodat kijkers, en kinderen in het bijzonder, voor zichzelf kunnen beslissen wat juist is en wat niet.’

Jongeren uit de 190 landen waar de serie te zien is, identificeren zich en masse met een van de vele personages. ‘Tieners ervaren een zekere druk,’ licht Yorkey toe, ‘ze hebben last van onzekerheden en hun levens zijn voortdurend onderhevig aan verandering.’ Het zijn derhalve dergelijke universele thema’s die het vakkundig gemaakte 13 Reasons Why – dat bovendien beschikt over een buitengewoon talentvolle cast en crew – tot een succes maken. En wellicht speelt ook het gebruik van sociale media in de serie een rol, zo benadrukt Yorkey: ‘Sociale media heeft de wijze waarop tieners leven ingrijpend veranderd. Pesten kan nu non-stop.’

De geestige Dylan Minnette en de ietwat bedeesde Katherine Langford – jonge acteurs die zijn uitgegroeid tot wereldsterren – hebben de impact van sociale media aan den lijve ondervonden. Langford: ‘Het ontmoeten van fans, liefhebbers van je werk, beschouw ik als een privilege, maar er is ook een bijproduct van sociale media: stalkers.’ Faam heeft dus een keerzijde, zo beaamt ook Minnette. ‘Het is moeilijk en tof tegelijk. Je moet echter wel heel voorzichtig zijn met je onlineactiviteiten.’ Beide acteurs zijn desondanks wel zeer te spreken over hun roem, nu ze op straat door vreemdelingen worden aangesproken. Minnette: ‘Dat betekent dat we ons werk goed hebben gedaan.’

Voor Langford was de transitie van anonieme tiener naar bekend gezicht misschien wel het grootst: ‘Het was een hele ommezwaai: ik was een 19-jarige vrouw met drie baantjes en bevond me ineens in de entertainmentwereld.’ Ze heeft er evenwel hechte vriendschappen aan overgehouden: het maken van een tienertragedie verbroedert. ‘Ik zal de komende 50 tot 70 jaar van ze houden, en hun werk steunen, omdat we gezamenlijk deze unieke ervaring hebben beleefd.’ Alisha Boe beaamt dit: ‘Ik denk dat we een instant-familie werden vanwege de sombere kwesties.’

De actrice – wier personage Jessica in het eerste seizoen wordt verkracht tijdens een feest – vertelt hoe het filmen van het tweede seizoen samenviel met de opkomst van de #MeToo-beweging: ‘Toen het artikel van Ronan Farrow (over filmproducent Harvey Weinstein, red.) verscheen, voelde ik me nog sterker. Ik realiseerde me hoe belangrijk en relevant deze ontwikkeling is.’ Dankzij 13 Reasons Why werd Boe een van de pleitbezorgers van de actiegroep tegen seksueel geweld, en sprak ze met voormalig vicepresident Joe Biden een zaal vol studenten toe in Virginia.

Volgens Boe is het resultaat van de beweging al zichtbaar. ‘Terwijl we aan het filmen waren, bezocht ik mijn eerste studentenfeest. Voor je naar binnen mocht, gaf iemand je een preek over seks met wederzijdse toestemming. Er werd gezegd: “Als je wat ziet, zeg er wat van.” Ik was verbaasd. Ze hadden lampen in elke hoek van de kamer, met posters waarop stond waar je je moest melden als je je onveilig voelde. Ik geloof echt dat er een cultuurverschuiving gaande is in onze generatie. En daar ben ik heel trots op.’