The Plot Against America: waanzinnig goed geschreven

Foto credits: HBO

Toen de in 2018 overleden auteur Philip Roth in 2004 de roman The Plot Against America publiceerde, zinspeelde hij al op een ander Amerika; een Amerika onder Donald Trump wellicht. In het dystopische verhaal schetst hij een alternatieve loop van de geschiedenis. In 1940 wint niet democraat Franklin Roosevelt maar republikein Charles Lindbergh (de vliegenier die in 1927 als eerste een solovlucht maakt over de Atlantische Oceaan) de verkiezingen. Aangezien Lindbergh vrienden is met Nazi-Duitsland en weigert zich te mengen in de Tweede Wereldoorlog, ontstaat er in de Verenigde Staten antisemitisch sentiment. Roth vertelt het verhaal vanuit het perspectief van het joodse gezin van Herman Levin.

Scenarist David Simon (1960) – bekend van The Wire en The Deuce - overwoog de laatste jaren meermaals om The Plot Against America te verfilmen. Na de inauguratie van Trump vond hij de tijd rijp. Hij sprak Roth eenmaal, kreeg zijn permissie, en schreef samen met Ed Burns, met wie hij ook The Wire maakte, zes afleveringen. Het is bijzonder knap om te zien hoe Simon zich het boek eigen heeft gemaakt; hoe The Plot Against America een onvervalste creatie van Simon is geworden. Terwijl het bronmateriaal intussen zelf ook fier overeind blijft, dat mag ook benadrukt worden.

Simon focust zich al sinds The Corner en The Wire op gemeenschappen die onder druk staan. In The Plot Against America zien we hoe de prima levens van de hardwerkende verzekeringsagent Herman Levin (Morgan Spector in een fijne rol) en zijn vrouw Bess (Zoe Kazan in topvorm) in de war worden geschud. Ineens bespeuren ze dat enigszins vanzelfsprekende zaken als het krijgen van een baan, of het kopen van een huis, niet overal mogelijk zijn voor mensen met een joodse achtergrond. Het is een proces dat zich geleidelijk voltrekt, mogelijk gemaakt door Lindbergh en de zijnen, die niet expliciet hun Jodenhaat etaleren, maar aan de hand van verbloemd taalgebruik.

Wat volgt is een schitterend drama, waarin je als kijker het gevoel krijgt alsof je zelf bij de Levins aan tafel zit; alsof je hun levens leeft. The Plot Against America is overigens de eerste keer dat Simon dialoog voor een joods gezin heeft bedacht, en hij putte hiervoor ook inspiratie uit zijn eigen jeugd. Die waarachtigheid is voelbaar en zichtbaar in elke scène. Het levert ontroerende ontmoetingen op tussen de Levins, hun kinderen en hun straatgenoten – en er zijn ook twee mooie rollen voor Winona Ryder en John Turturro.

The Plot Against America gaat natuurlijk indirect – net als alle televisieseries die zijn bedacht door Simon – over de hevig geërodeerde Amerikaanse middenklasse. In 1940 geldt nog het idee dat als je hard werkt – óók als je joods bent – dat je het kan maken. Dat je er mag zijn. Dat je een goed leven kan leiden. Die notie is intussen passé: we kennen allemaal de verhalen van medewerkers van Walmart, die na hun dienst elders moeten gaan werken om rond te kunnen komen. Dat maakt het kijken van The Plot Against America tot een bij vlagen pijnlijke exercitie.

Simons timing is dan ook perfect. Hoewel hij Roths boek omschrijft als een tijdloos manifest, kan je je niet aan de indruk onttrekken dat het boek en de televisieserie akelige spiegels zijn van het heden. Zie bijvoorbeeld de perikelen rondom de Amerikaanse vreemdelingenpolitie en het flagrante racisme bij een deel van het electoraat. In interviews vertelt Simon dan ook dat het op dit moment in de Verenigde Staten niet uitsluitend de joden zijn, maar ook andere minderheden, wier bestaan op losse schroeven is komen te staan. The Plot Against America herinnert de kijker hier haarfijn aan.