The Last Days of Gilda: liefde en vrijheid in Rio

Al in het eerste shot zien we dat Gilda een buitengewone vrouw is: ze slijpt messen, hult zich samen met haar minnaar in een plastic pak en keelt een varken op haar keukentafel. Die varkens houdt ze in haar tuintje, samen met de kippen. Gilda houdt namelijk onnoemelijk veel van lekker eten; het is onmogelijk deze film zonder stevige trek te krijgen uit te zitten, tenzij je een strikte vegetariër of veganist bent, want dan word je misschien juist licht onpasselijk. Gilda kookt veel, spreekt de kijker zelfs een paar keer toe om recepten uit te leggen, net als in een kookprogramma, of bespreekt de voor- en nadelen van bepaalde ingrediënten, zoals een koeienhart of longen. Ook zie je haar veel eten, met één van haar vaste minnaars, waarna steevast seks volgt; de film kent vele seksscènes. Als Gilda niet eet of vrijt, zit ze te kletsen met vriendinnen. Het is een fijne, sympathieke meid die niemand kwaad doet (behalve indirect de vrouwen van haar minnaars misschien) en vredig woont in een straatje in een niet al te rijke maar wel nette buitenwijk van Rio.

Maar je moet geen ruzie met haar krijgen: ze verdedigt haar vrijheid op een jaloersmakend vastberaden en fiere manier: als haar zwaar christelijke buren met steeds meer vuile woorden en uiteindelijk zelfs met geweld protesteren tegen haar levenshouding, blijkt ze aangeboren dapper, wijkt ze geen centimeter en blijkt ze goed te kunnen schelden. Haar argumenten dat ze wil kunnen doen wat ze wil zolang anderen daar geen last van hebben zijn zeer solide, maar ketsen af op haar buren en de christelijke politici die juist op dat moment campagne voeren in haar wijk. Deze mensen definiëren ‘last hebben van’ namelijk anders dan Gilda: zij weten zich moreel superieur aan haar en het moeten toezien hoe Gilda zich naar haar eigen regels gedraagt, vinden ze een onaanvaardbare en verwijtbare kwelling. Of het feit dat Gilda geen verkiezingsposters aan haar voorgevel wil, als enige in de straat: ook onaanvaardbaar. Zo veroorzaakt Gilda steeds meer wrijving terwijl ze in feite, vindt de film, een held is en haar buren en de politici en militieleden in haar wijk de bad guys zijn. Terwijl we het geweervuur in de sloppenwijken op de achtergrond horen, vrezen we steeds meer voor het lot van Gilda, ook gezien de omineuze titel van de film.

Gilda was oorspronkelijk een Braziliaanse miniserie in vier delen, die nu zijn ingekort tot een speelfilm. De serie werd in twaalf dagen opgenomen in een straatje in Rio, tijdens een daadwerkelijke verkiezingsstrijd die grimmig was. In de film merk je daar in zoverre wat van dat de makers zich lieten inspireren door de gebeurtenissen tijdens het filmen. De film wordt daardoor een soort statement voor vrijheid: vrijheid van gedrag, van meningen, van religie. Het is een rustige aanklacht tegen onvrijheid, vermengd met veel eten, koken en seks. De film is wat loom en hoewel de gebeurtenissen zeer dramatisch zijn, blijft het een compact en heel persoonlijk drama; we verlaten het straatje eigenlijk nooit. Maar hoewel Gilda zich niet in de boze buitenwereld begeeft, komt die uiteindelijk wel zelf naar haar straatje toe en wordt het grimmig en politiek en bloedig; het varken is niet het enige slachtoffer in de film.

The Last Days of Gilda is misschien relevanter en herkenbaarder voor de Braziliaanse televisiekijkers voor wie de miniserie oorspronkelijk was bedoeld, maar wie naar een sympathiek en prima geacteerd, klein, menselijk en politiek drama over een erg fijne vrouw wil kijken, zit goed.