The Crown S03: de schaduw van de kroon raakt iedereen

Er is een hele goede reden waarom The Crown The Crown – de kroon – heet, en niet The Queen (de koningin). Elizabeth mag dan wel koningin zijn, haar kroon beïnvloedt iedereen om haar heen. Het derde seizoen van The Crown, letterlijk en figuurlijk het kroonjuweel van Netflix, maakt dat duidelijker dan ooit.

We beginnen in 1964. Koningin Elizabeth II (nu gespeeld door Olivia Colman, The Favourite , Broadchurch ) is 38, en al twaalf jaar koningin. Een jong groen blaadje kan ze niet meer genoemd worden, hoe diplomatiek haar onderdanen het bij de presentatie van haar – oudere – beeltenis op een nieuwe postzegel ook proberen te brengen als een ‘elegante weerspiegeling’ van de transitie van jonge vrouw naar gevestigde vorst.

Maar het klopt ergens ook wel. Waar ze een onzekere, zoekende jonge koningin was aan het begin van haar bewind, kent ze nu wel een beetje het klappen van de zweep. Er zijn al een aantal premiers de revue gepasseerd – tijdens haar 25-jarig defilé in 1977, het jaar waarin het derde seizoen eindigt, staat de teller op zeven. Zij is intimiderender voor hen dan andersom. De kersverse Labour-leider Harold Wilson (Jason Watkins, A Very English Scandal ) bekijkt ze met argusogen. Hij is immers de brenger van een ‘kille socialistische wind’, zo waarschuwde een stervende Churchill (John Lithgow).

Diegenen die destijds het toneelstuk The Audience, geregisseerd door Stephen Daldry naar het script van Peter Morgan (eveneens schrijver van de film The Queen én maker van The Crown), gezien hebben weten hoe het af zal lopen. The Audience volgde het leven van de koningin (Helen Mirren) gezien vanuit de gesprekken die ze iedere week met de premiers voerde.

Haar allereerste kennismaking met Wilson mag dan, zoals verwacht, koeltjes verlopen, van The Audience weten we dat haar relatie met Wilson zal uitgroeien tot een van de warmste die ze in haar functie als koningin zal meemaken. Zo ver is het in de seizoenspremière uiteraard nog lang niet. Daar is het al een hele stap dat ze hem aan het einde van de aflevering niet meer als een Russische spion ziet.

Maar zelfs al raakt Elizabeth steeds meer gewend aan haar rol, het Engeland zoals waar ze in opgroeide is aan het veranderen. De economie gaat slecht, arbeiders voelen zich niet gehoord. Het Verenigd Koninkrijk heeft zelfs zulke hoge schulden dat ze moeten bedelen bij een uiterst onontvankelijke president Johnson (Clancy Brown!) – terugkerende ironie in de serie is hoe graag het Verenigd Koninkrijk in de jaren zestig toe wil treden tot de EEG (Europese Economische Gemeenschap), de voorloper van de Europese Unie.

De kloof tussen het koningshuis en het volk lijkt steeds groter te worden. Zeker wanneer prins Philip (Tobias Menzies, Outlander , Game of Thrones), de echtgenoot van de koningin, zich op tv uitspreekt over het feit dat hun koninklijke toelage best wel wat omhoog mag. Of wat te denken van het feit dat kroonprins Charles (Josh O’Connor, God’s Own Country, Only You), de prins van Wales, geen Welsh spreekt?

Ook binnen de koninklijke gelederen rommelt het. Zowel prins Philip als Lord Snowdon (Ben Daniels), echtgenoot van prinses Margaret (Helena Bonham Carter), worstelen in meer en mindere mate met hun voornaamste functie als ‘man zijn van…’

Prinses Margaret worstelt het meest van allemaal. Haar stroeve relatie met haar grote zus is de meest gecompliceerde in de serie. Margaret is een gangmaker, de prinses die overal sprankelt, maar toch altijd in de schaduw van haar beheerste zus zal staan.

Wat maakt een mens geschikt voor de kroon? Dat vraagt de serie – en ook Elizabeth zelf - zich af. Waarom niet de troon afstaan aan de zus die wel als paradepaard is geboren? In vergelijking met Margaret is Elizabeth maar saai en betrouwbaar. Maar, zo zegt prins Philip, dat waren eigenlijk alle geweldige koningen en koninginnen. De heersers met uitgesproken persoonlijkheden waren regelrechte rampen, zoals haar oom David, Hertog van Windsor (Derek Jacobi), die in 1936 zijn troon en koningstitel afstond om met zijn grote liefde Wallis Simpson (Geraldine Chaplin) te trouwen – om vervolgens samen gezellig op de koffie te gaan bij Hitler. Juist het feit dat Elizabeth huiverig was voor die immense verantwoordelijkheid en Margaret stond te trappelen om altijd en overal in de schijnwerpers te staan, maakt de een heel geschikt, en de ander niet. Zelfs de hertog zelf geeft het op zijn sterfbed toe: ‘De kroon vindt altijd zijn weg naar het juiste hoofd’.

Maar, vraag je je wellicht af, in welke categorie valt Charles? Hij is geen stralend middelpunt zoals zijn tante, maar ook niet direct geweldig koningsmateriaal. Iets dat zijn ouders zich ook realiseren. Dat hij toegeeft zich in zijn ‘drieste’ oudoom te herkennen, en zegt hem zelfs als een voorbeeld te zien, is een veeg teken. Als koning of koningin moet je onpartijdig zijn, benadrukt Elizabeth, hoe moeilijk dat ook is. Charles ziet dat anders: ‘Ik heb een stem.’ ‘Niemand wil die horen’, is haar ongenadige antwoord.

Olivia Colman is – hoe kan het ook anders? - briljant als de koningin. Onder de dikke laag vernis van professionaliteit en betrouwbaarheid schemeren ook glimpjes van droge humor, menselijkheid en onzekerheid door. Elizabeth gunt Margaret meer verantwoordelijkheden, en Charles zijn geluk, maar moet toch iedere keer haar hoofd boven haar hart laten spreken.

Het derde seizoen, met een oudere, meer ingeleefde cast, voelt als een extra verrijking. Tobias Menzies is misschien wel het meest treffend gecast als de laatdunkende prins Philip, die een bediende de volumeknop van de tv laat bedienen waar hij zelf ook prima bij kan en die, net als Prinses Margaret, niet de moeite neemt de namen van de bediendes te leren. (Philip: 'Waar is die andere, die kale?' Elizabeth: 'Die is al drie maanden met pensioen. Je hebt hem een klok gegeven.') Ook O’Connor kopieert succesvol de zichzelf wegcijferende bescheidenheid van prins Charles, al is hij tegelijkertijd toch duidelijk vele malen charismatischer dan de kroonprins. Hetzelfde geldt voor Emerald Fennell (Call the Midwife) als Charles’ grote liefde Camilla Shand – later Parker Bowles. (Voor het eerste optreden van Diana, gespeeld door Emma Corrin, zullen we moeten wachten tot seizoen vier.)

Er lijkt dit seizoen sowieso minder gezocht te zijn naar meest treffende gelijkenis en meer naar meest treffende acteur. Greg Wise (Sense & Sensibility, en echtgenoot van Emma Thompson) had fysiek nog wel duidelijke overeenkomsten met Lord ‘Uncle Dickie’ Mountbatten, de oom van prins Philip. Bij Charles Dance (Game of Thrones) zijn overeenkomstige gelaatstrekken moeilijk te vinden. Hetzelfde geldt voor Derek Jacobi die de rol van de Hertog of Windsor overnam van Alex Jennings (King Leopold in Victoria , prins Charles in The Queen). Maar ja, dan heb je wel Charles Dance en Derek Jacobi.