The Taming of the Shrew: alles over Elizabeth Taylor & Richard Burton

De eerste keer dat ze elkaar aankeken was in 1953, op een feest in Bel Air. De toen 28-jarige Richard Burton was koud in Hollywood, vers van het Londense toneel, gecontracteerd door 20th Century Fox om films te maken. De getrouwde acteur was flink aan het drinken en flirten, vertelde sterke verhalen en citeerde hardop Shakespeare, toen hij haar zag: de 21-jarige Elizabeth Taylor, indertijd getrouwd met de Britse acteur Michael Wilding. Burton zou zich later herinneren: ‘Een meisje dat aan de andere kant van het zwembad zat, liet haar boek even zakken, deed haar zonnebril af en keek naar me. Ze was zo onwaarschijnlijk mooi dat ik bijna in de lach schoot (…) Ze was zonder twijfel de mooiste vrouw die ik ooit gezien had. Ze was sexy, duister en groots. Ze was, kortom, too bloody much, en dat niet alleen: ze negeerde me volkomen.’

Elizabeth Taylor (1932) had als Amerikaanse in Londen een rimpelloze jeugd gekend. Haar moeder was actrice, haar vader een succesvolle kunsthandelaar. Op haar 12de – het gezin woonde alweer een paar jaar in de VS – debuteerde ze op het witte doek in National Velvet (1944). Vele films volgden, waardoor Taylor eigenlijk te snel volwassen werd. Richard Burton (1925) groeide op in een arm mijnstadje in Wales, als 12de van 13 kinderen. Zijn moeder was barvrouw, zijn vader mijnwerker. Toneel werd niet serieus genomen, dat was ‘meer iets voor homoseksuelen’, maar Burton brak los en zocht zijn geluk in Londen. In wezen was Burton een Shakespeareaans acteur, maar hij was ook iemand die verlangde naar het grote geld en de erkenning die het witte doek van Hollywood hem kon bieden. Echter, als het aan Burton alléén gelegen had, wordt vaak beweerd, had hij geen van beiden bereikt: zijn ontmoeting met Taylor was cruciaal voor zijn carrière. Pas toen hij haar ontmoette op de set van het liefdesverhaal Cleopatra (1963) kwam hij los, zowel als mens als acteur. En zij leerde hem de media te bespelen, met al haar ervaring. Beiden waren getrouwd, hij met zijn eerste vrouw, zij met haar vierde echtgenoot. Maar tegen hun aantrekkingskracht was geen kruit gewassen: de gepassioneerde buitenechtelijke liefdesaffaire van de Romeinse Antony en de Egyptische koningin Cleopatra werd buiten de set voortgezet. Het publiek smulde ervan.

Een jaar later volgde het huwelijk – een huwelijk in extremis. Hun verbinding werd ergens beschreven als een ‘portable riot’ – een aaneenschakeling van reizen, smijten met geld, ruzies, drankmisbruik, feestjes, katers, goedmaken, jaloezie, drugs en vreemdgaan. Ze katapulteerden elkaar tegelijkertijd de hemel, als de afgrond in. Het cliché ‘ze konden niet mét, maar ook niet zonder elkaar’ leek door hen te zijn uitgevonden.
Zo ook op cinematografisch gebied – het showibizzkoppel speelde in maar liefst 11 films samen (zie kader). Hun decennium gezamenlijke films schildert een goed beeld van hoe hun complexe relatie zich ontwikkelde. Met name Edward Albee’s Who’s Afraid of Virginia Woolf? (1966) over Martha & George, een bitter, alcoholisch echtpaar dat ten overstaan van hun gasten hun venijnige gal spuit, vormde dé spiegel van hun echte huwelijk. Beiden gaven achteraf toe dat de film een zware wissel op hun relatie getrokken had. Burton scheef jaren later in zijn dagboek: ‘Soms ben ik zó mijn vaders zoon dat het bijna eng is. Hij had dezelfde gave als ik: iemand kapot maken met woorden, ik vertoon hetzelfde gewelddadige, onvergeeflijke gedrag tegen Elizabeth als hij tegen mijn moeder.’
De ‘Battling Burtons’ – zoals ze in de media genoemd werden – waren gehaaid genoeg om door te hebben hoe ze de mondiale nieuwsgierigheid naar hen uit konden buiten. Zo besloot het echtpaar zélf Shakespeare’s strijd-der-seksen-comedy The Taming of the Shrew (1967) – ook weer over twee ruziënde echtelieden – te produceren.

Italiaans regisseur Franco Zeffirelli – die de film ging doen en aanvankelijk Sophia Loren en Marcello Mastrioanni castte – vergat zijn eerste ontmoeting met de Burtons nooit meer. Aan de pers vertelde hij hoe hij in een hotel in Dubin arriveerde waar het echtpaar verbleef en hij zich in een screwballcomedy waande. Taylor rende gillend achter een galago aan, meegenomen uit Afrika, nadat het beest hun nanny ­gebeten had. Zeffirelli: ‘Richard zat ostentatief met zijn rug naar de hele scène, terwijl hij onophoudelijk dronk. Hij discussieerde liever over Shakespeare met mij. Liz kwam de lounge ingestormd. “Kan je alsjeblieft stoppen met praten over die verdomde Shakespeare en me komen helpen?’ zei ze. Met een klap zette Burton zijn glas neer en schreeuwde: “Wil jij alsjeblieft stoppen met jagen op dat gruwelijke kleine monster en hier komen zitten om met deze man te praten! Hij is een fantastische Shakespeareiaanse regisseur en misschien heb je het geluk ooit met hem te mogen werken,for godsake!”’

En zo geschiedde. De Burtons waren in Italië gearriveerd, de film werd opgenomen in de Cinecittà-studio’s, met een entourage van 10 stafleden, 8 bodyguards, 4 kinderen, zo’n 200 stuks bagage en een groot assortiment aan huisdieren; drie honden, twee katten, vijf goudvissen, drie schildpadden, een konijn en een vogel; ‘Zogenaamd van de kinderen, maar eigenlijk zijn ze van Elizabeth,’ aldus Burton. Ze hingen rond met royalty, zoals prinses Grace van Monaco en de ooit omstreden Duke & Duchess van Windsor. Taylor nodigde wie maar wilde uit voor uitgebreide diners en kilo’s kaviaar in lokale restaurants, terwijl ze hele kratten champagne wegzetten.

Het filmen zelf verliep verre van makkelijk. Burton was een zware alcoholist en dronk tijdens werk, Taylor nam die gewoonte over. Ze ruzieden voortdurend, Burton was onzeker over Taylor’s Shakespeare-benadering (het was haar eerste keer dat ze de Bard onder handen nam) en Taylor was geïntimideerd door Burton’s high-brow reputatie. Bovendien was Burton woedend over haar hogere salaris, een feit dat hij haar te pas en te onpas voor de voeten wierp. Taylor was op haar beurt weer gevoelig voor zijn opmerkingen over haar gewicht. ‘
Filmroosters waren een uitdaging. Journalist Russell Braddon van de Saturday Evening Post deed verslag van zijn bezoek aan de set in Rome in 1966. Hij beschrijft dat Burton om 07:30 uur arriveerde, klaar voor zijn eerste take rond 09:00 uur. Tussendoor dronk hij wodka. ‘Is die vrouw van me er nu nog niet?’ bulderde hij geïrriteerd. ‘Ik zweer je, ze zou nog te laat komen voor het Laatste Avondmaal.’ Wanneer Taylor dan rond elven op kwam dagen – meestal met aanzienlijke kater – stond de opgeluchte regisseur meteen in de startblokken om zijn versie van Katharina’s scène voor te spelen. Hij trok zich de haren uit zijn hoofd, sloeg om zich heen, spuugde, gilde. ‘Franco,’ zei Liz dan koeltjes, ‘don’t do it all for me, please.’ Na zo’n scène moest ze haar gezicht droogdeppen voor de spiegel. ‘Pure wodka,’ sprak ze. Terwijl haar rechterhand haar linker pols ondersteunde, om het trillen tegen te gaan, werkte ze haar mascara bij, zelf nogal verbaasd dat ze niet in haar eigen oog prikte. ‘Kom, we gaan lunchen, zei ze vervolgens. ‘Beter dan dit wordt het niet.’ Lunch duurde van 13:00-16:00 en na al het gezuip kwam er nog maar weinig van werken.

De Burtons bleven nog vele jaren strijden én liefhebben. Ze scheidden in 1974 en hertrouwden weer een jaar later om negen maanden later definitief te scheiden. Het dagboek van Burton uit 1971 spreekt boekdelen. ‘Gstaad: Meer drank. Tegen bedtijd kregen we een hevige, nogal kinderachtige ruzie. Tot tweemaal toe stormde ik naar de logeerkamer. Tot tweemaal toe keerde ik terug.’ En vlak na hun tweede kortstondige huwelijk: ‘Nadat ik op mijn knieën gegaan was en haar ten huwelijk gevraagd had stuurden we iedereen de kamer uit en werden we stoned.’ Hun fysieke aantrekkingskracht bleef intens tot op het einde: ‘We konden geen genoeg van elkaar krijgen,’ aldus Taylor in een interview. ‘Als je opgewonden raakt tijdens een spelletje Scrabble, dan is het liefde, baby.’ Na 7 jaar huwelijk schreef Burton in zijn dagboek: ‘Elizabeth is naar haar werk [ze zat in de film The Only Game In Town, met Warren Beatty]. Na zeven jaar huwelijk mis ik haar nog steeds, ook al is ze alleen even naar de wc.’

The Taming of the Shrew, 14 mei, België Één, 13:55 uur