Stamped from the Beginning: racisme is springlevend in de VS

Filmmaker Roger Ross Williams en auteur Ibram X. Kendi slaan de handen ineen voor documentaire die met chirurgische precisie toont hoezeer racistisch gedachtegoed voortleeft in de Verenigde Staten.

Ze droegen van meet af aan een predicaat, zo zou je de titel Stamped from the Beginning kunnen interpreteren. En met ‘ze’ bedoelt auteur Ibram X. Kendi de in slavernij gebrachte mensen, en specifiek zwarte Amerikanen die in de Verenigde Staten belandden dankzij de vanaf de zestiende eeuw wijdverbreide slavenhandel. Documentairemaker Roger Ross Williams (The Apollo, 2019) verfilmde Kendi's boek Stamped from the Beginning: The Definitive History of Racist Ideas in America. Kendi komt in de film meerdere keren aan het woord. De kern van zijn betoog is misschien wel: racisme tiert nog steeds welig, ondanks wat vooral witte mensen beweren.

In zijn boek heeft hij het over de fabricatie van de ‘postraciale’ samenleving. Een samenleving waarin ras er niet meer toe doet. Maar Kendi (foto onder) laat in Williams’ film juist zien dat ras een construct is, en Williams etaleert vervolgens op chirurgische wijze hoezeer antiek racistisch gedachtegoed (zwarte mensen waren duivels en noem maar op) voortleeft in het heden. Bijvoorbeeld aan de hand van vernuftige montages met beelden uit sociale media. Beelden waarin witte mensen hun superioriteit tonen en het bestaan van hun zwarte landgenoten ter discussie stellen. Maar Williams’ kiest ook voor nuance; voor scènes waarin hij ‘onschuldiger’ en misschien nog gevaarlijker 'casual' racisme laat zien.

Zwarte Amerikanen doen daar soms zonder dat ze er bewust van zijn aan mee. Het fascinerende aan Stamped from the Beginning is dat je misschien als kijker wel weet wat racisme misschien behelst. De tandem Kendi-Williams voegt daar echter nog een keur aan facetten aan toe. De film voelt om die reden aan als een eyeopener. Racisme is en blijft zelfs salonfähig in veel kringen. Maar dat bewustwordingsproces biedt wel hoop, zo laat Williams doorschemeren in zijn geëngageerde documentaire.

Stamped from the Beginning, vanaf maandag 20 november 2023 bij Netflix