Schijnveilige scholen

Cabaretier Yora Rienstra wond zich zo op over een uitspraak van onderwijsminister Arie Slob over homoseksualiteit dat ze aangifte tegen hem deed. En daar bleef het niet bij.

In een scène uit Yora Rienstra’s documentaire Ik deed aangifte tegen de minister van onderwijs vertelt Arjen, een oud-leerling van een christelijke middelbare school, hoe hij op een gegeven moment zo in de knoop zat dat hij op bruggen alleen nog maar in het midden durfde te fietsen, bang dat hij zichzelf wat zou aandoen. Hij is gefilmd tegen de achtergrond van, heel in de verte, een brug en je kunt niet anders dan hem tien jaar jonger voorstellen, fietsend naar school waar hij gepest werd door zijn klasgenoten die hem als homoseksueel bestempelden, hem treiterden en sloegen en daarmee weg konden komen, omdat de school hem vanwege hun geloof, geen veilige plek konden bieden.

Arjen is een van de mensen die Rienstra sprak voor Ik deed aangifte tegen de minister van onderwijs. Het is haar eerste film. Rienstra is vooral bekend als cabaretier, actrice en presentator, maar toen ze in november vorig jaar de minister van Onderwijs, Arie Slob, hoorde zeggen dat ‘scholen homoseksualiteit mogen afkeuren, zolang ze zorgen voor een veilig leerklimaat’ kon ze haar oren niet geloven. ‘Dat reformatorische scholen het recht zouden hebben om ouders van kinderen een verklaring te laten ondertekenen waarin ze homoseksualiteit afwijzen op basis van het geloof? Dat is toch discriminatie? Dat kan toch niet? Het bleek dat je aangifte kon doen. Dat heb ik toen gedaan. Ik zette het vervolgens op Instagram en kreeg veel reacties. Ik klopte mezelf op de borst, zo van ‘hé: ik heb van me laten horen’ en ging weer over tot de orde van de dag. Vervolgens kreeg ik een paar berichten van leerlingen die zelf op zo’n school hadden gezeten en die me uitlegden waar je tegen aanloopt als homoseksuele gelovige. Ze waren ook kritisch naar mij: leuk dat jij dit vanuit Amsterdam doet, maar hoe moeten wij verder?’

Toen Rienstra zelf twintig jaar geleden uit de kast kwam, voelde ze niet zozeer de afwijzing van haar omgeving: ‘Ik zat zelf op een Vrije School en om me heen reageerde iedereen begrijpend. Het was meer mijn eigen worsteling en dat was al zwaar genoeg. Deze jongeren hebben ook nog eens te maken met een gebrek aan acceptatie. Ik zet me al langer in voor de LHBTIQA+-community, leidt af en toe een debat; laat van me horen als ik vind dat er te weinig homo’s op covers van tijdschriften staan, maar nu voelde ik sterk dat ik dit niet langs mee heen kon laten gaan, dat ik niet weer zomaar over kon gaan tot de orde van de dag.

Er zijn in Nederland zeven reformatorische scholen die middels de grondwet, artikel 23, het recht hebben om hun eigen visie uit te dragen, daarnaast zijn er twee islamitische middelbare scholen en een joods-orthodoxe school. ‘In eerste instantie heb ik me vooral verdiept in de reformatorische scholen. Er zijn onder meer scholen in Urk, in Kampen, in Staphorst: gigantische gemeenschappen, soms met wel meer dan duizend leerlingen. Ik wist gelijk dat ik niet alleen de verhalen van oud-leerlingen wilde optekenen, maar dat ik ook in gesprek wilde met de scholen. Ik was daarin heel eerlijk, vertelde dat ik aangifte had gedaan. Want ik wilde niet alleen aan de oppervlakte blijven, met mijn vinger wijzen wat ze niet goed deden, maar het ook echt aangaan. Door zo open te zijn ontdekte ik wel dat de problematiek complexer is dan ik dacht. Scholen zijn er niet op uit om die leerlingen uit te sluiten en worstelen zelf ook. met het thema. Het is vaak zo verborgen. Op het moment dat een leerling niet uit de kast durft te komen heeft de school weinig zicht.

Lees verder in VARAgids 31 vanaf bladzijde 18.