Oud-luitenant-generaal Mart de Kruif: ‘Mijn kinderen kiezen niet voor een militair als vader’

Twan Huys in gesprek met de oud-luitenant-generaal, die diende in Afghanistan, over afscheidsbrieven, de dood van Dennis van Uhm en de tol die de baan eiste aan zijn gezin.

Vandaag inside, Buitenhof, Renze, podcast De Veldheren en een theatershow met oud-Commandant der Strijdkrachten Peter van Uhm. Hij is de media generaal van Nederland. Oud-commandant der Landstrijdkrachten en ISAF-commandant in Afghanistan, verantwoordelijk voor 45.000 troepen: oud-luitenant-generaal Mart de Kruif.

We zitten op een zonovergoten terras, aan het tafeltje naast ons tien 'mamils', middle aged men in lycra die hem allemaal begroeten. Mart de Kruif is een militair merk. Alleen vandaag al heeft hij een interview met de VARAgids, moet hij een toespraak houden voor onderofficieren en Vandaag inside heeft gebeld voor een optreden vanavond. 'Maar die bellen net zo makkelijk weer af, je weet hoe het gaat.'

Vanmiddag bespreekt hij in Amsterdam zijn nieuwe theatershow, 53 voorstellingen, maar zonder zijn soulmate Peter van Uhm. De generaal die in 2008, na een dag in zijn nieuwe baan als Commandant der Strijdkrachten, een dramatisch bericht kreeg. Zijn zoon Dennis van Uhm was gesneuveld in Afghanistan. Mart de Kruif heeft alle begrip voor de beslissing van zijn kompaan om te stoppen met de voorstelling.

‘Ik snap dat. Peter trekt iedere voorstelling weer de pleister van de wond. Het wordt hem teveel. Dennis zat bij mij in de eenheid in Havelte, dus ik heb als brigadecommandant zijn uitvaart moeten regelen en alles wat daarbij kwam kijken. Er vielen die dag in Afghanistan twee doden en twee gewonden. Samen met Peter ging ik ook hún ouders troosten. Je kunt je niet voorstellen hoe zwaar dat voor hem is geweest.

Heeft het jullie vriendschap verdiept? We kennen elkaar al heel lang, maar sinds die tijd is er natuurlijk iets aparts ontstaan. Bij de uitvaart van Dennis bood ik de sabel en baret van Dennis aan Peter aan. Maar daar praten we niet over. Het is goed zo.

Het beeld is: mannen huilen niet, militairen al helemaal niet. Dat zijn tough cookies. Dat is echt onzin. We hebben Dennis teruggehaald uit Afghanistan. Hij lag opgebaard bij het uitvaartcentrum, mijn vrouw Esther en ik waren daar samen met Peter en Inge en dat was natuurlijk heel emotioneel. Tranen, elkaar om de hals vliegen – alles.

Groot verdriet en troost? Het leed is zo groot, maar in Afghanistan leer je dat er elke dag iemand uit de Operation Room op de deur klopt en zegt: ‘Sir, we’ve got casualties.’ Dan weet je: killed in action of double amputation catogory 1A. Je weet, die gaan het niet redden. In een jaar tijd 282 gesneuvelden, 700 gewonden. Maar ook Afghanen hè, vooral vrouwen en kinderen. Dat vergeten we nog wel eens.

Dus iedere dag krijg je te maken met een gesneuvelde of gewonde militair. Wat doet dat met iemand? Dat betekent dat je iedere dag op zoek bent naar zingeving. Waarom zitten we hier? Maar je weet vanaf het begin als je op de Koninklijke Militaire Academie aankomt, dat dit de consequentie is van het vak.

Maar er zijn maar heel weinig militairen die dit meemaken? Gelukkig maar.

Jullie hebben er twee jaar lang over verteld in het theaterprogramma. Als Peter zijn verhaal vertelt over Dennis wordt het doodstil in het theater. Elke avond zie je hetzelfde, mensen huilend in het theater. Ieder woord van Peter komt binnen. Afgelopen week was de vriendin van Dennis, Lieneke, in de zaal. Dat was heel emotioneel. Peter zei tegen mij: ‘Ik heb die voorstelling nu 60 keer gedaan, voor mij hoeft het niet meer.

En jij wist waarom? Ja, ik weet waar het vandaan komt.

Dennis heeft een afscheidsbrief geschreven voor het geval hij de missie niet zou overleven. Is dat gebruikelijk? Nee, dat is niet standard practice. Wat je doet, je vult een handleiding nabestaanden in en daarin geef je aan wat je wilt. Begraven, cremeren, welke uitvaartmuziek, militaire eer. Dat is een boekje, maar ook een aanleiding voor de militair om met de familie te praten over de vraag, wat als ik niet meer terugkom of anders terugkom. Je wilt het gesprek openen. Peter heeft dat met zijn zoon gedaan middels een brief. Ik heb uitgebreid met mijn vrouw en kinderen gesproken over wat als ik na een jaar niet terugkom uit Afghanistan? Dat zijn moeilijk gesprekken. Daar zijn kinderen niet aan toe als ze nog geen dertien jaar oud zijn.

Hoe oud waren jullie kinderen? Onze jongste zoon was dertien. Mijn andere zoon en dochters studeerden en waren al het huis uit.

Hoe open je zo’n gesprek als vader? Het is voor het thuisfront vaak veel moeilijker dan voor de militair. Als ik in het uitzendgebied zit, is de adrenaline heel hoog. Maar thuis is er voortdurend een gevoel van onzekerheid, zij weten niet waar ik ben. Mijn kinderen kiezen niet voor een militair als vader. Ik heb ook nooit om toestemming gevraagd en mijn familie heeft altijd gezegd, ‘ga maar, wij regelen het wel’. Dat vind ik achteraf heel knap.

Maar hoe reageerde je jongste zoon op de mededeling: ‘Je vader gaat naar Afghanistan en er bestaat een kans dat hij niet terugkomt?’ Dat zie je pas achteraf. Het heeft heel veel impact op hem gehad. Hij voelde zich de plaatsvervangende vader en heeft geen tijd gehad om zich zorgen te maken over mij. Hij vond dat hij voor mijn vrouw moest zorgen.

Hoe deed hij dat dan? Dat zat ’m in kleine dingetjes; boodschappen doen, vragen hoe het met Esther was. Een verantwoordelijkheid die veel te vroeg kwam. Hij was pas dertien, zat in de brugklas. Het is helemaal niet goed als je een kind zo’n verantwoordelijkheid geeft. Daar heeft hij het later best moeilijk mee gehad. Het gaat nu prima met hem, hij woont in de Verenigde Staten, is getrouwd met een Amerikaanse dus het gaat hartstikke goed. Je beseft pas als je terugkomt van missie wat het heeft betekend. Eigenlijk moet ik zeggen dat hij binnen een jaar veranderd is van jongen naar man. Dat is veel te snel. Maar ik zal ook nooit vergeten dat Esther dacht dat ik was overleden.

Pardon, hoe bedoel je? Ze wist, als er iets gebeurt tijdens de missie in Afghanistan, dan zegt Defensie het aan. Dan staan er militairen bij jou thuis op de stoep. Op een dag rijdt mijn vrouw de straat in en voor ons huis staat een auto met twee militairen. Natuurlijk denkt mijn vrouw, wat doen die daar? Ze wist het zeker. Dit is het, Mart is overleden. Ze stapt uit haar auto, tikt op het raampje en wat blijkt, het zijn twee officieren van de genie die keken of ze een brug konden leggen over de IJssel waar wij wonen. Als je zo’n verhaal hoort, besef je plotseling: voor haar ben ik er tweeënhalve minuut niet meer geweest.

Heb jij een afscheidsbrief aan je familie geschreven? Nee, ik heb wel tegen mijn vrouw Esther gezegd: ‘Ik kan wel opschrijven hoe ik de uitvaart wil hebben, maar daar gaat het niet om. Jij moet bepalen hoe jij de uitvaart wilt want ik ben er dan niet meer.’ Alles wat we technisch moesten voorbereiden, hebben we gedaan, maar emotioneel kun je je er niet op voorbereiden.

Welke muziek had je uitgekozen? Acht van de tien soldaten kiest voor ‘Brothers in arms’ van Dire Straits. Dat heb ik dus niet gedaan. Ik heb gekozen voor ‘Stück vom Himmel’, een van mijn favoriete nummers van Herbert Grönemeyer. Het stond ook op mijn iPod in Afghanistan.

Onwerkelijk om daarover na te denken en met je vrouw over te spreken. Het is de essentie van het militaire beroep. Mijn vrouw kan daar goed mee omgaan. Ze is heel sterk.

Dus je hebt mazzel gehad? Ja, absoluut. Ik heb heel vaak meegemaakt dat partners daar niet mee kunnen omgaan. Toen we wisselden van een dienstplichtignaar een beroepsleger zijn er heel veel mensen gestopt bij Defensie omdat ze wisten dat een buitenlandse missie usance zou worden.

Lees verder in VARAgids 23. Vanaf dinsdag 3 juni 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?