Morisot – Moed, storm en liefde: de verkeerde plek in de verkeerde tijd

Voor een documentaire over een impressionist bevat Morisot – Moed, storm en liefde véél beelden van het moderne leven in Parijs – en dat is opmerkelijk want de kunststroming ontstond rond 1860. Een vrouwelijke straatvoetballer. Vrouwelijke skaters, door de straten van de stad. De Franse rapper Cayenne.

Uiteindelijk gaat de documentaire dan ook niet alleen over impressionist Berthe Morisot (1841-1895), maar ook over vrijheid van de vrouw in Frankrijk door de jaren heen; allemaal verteld aan de hand van het fascinerende verhaal van Morisot, de relatief onbekende mede-grondlegger van het ­impressionisme.

Documentairemaker Klaas Bense kocht een schilderij via een veiling op eBay en zag toen de naam ‘Berthe Morisot’ op de achterkant. Dat triggerde de start van een zoektocht naar het leven van deze relatief onbekende schilderes. Het leidde Bense naar Parijs, waar hij sprak met onder anderen haar biograaf en haar achterkleinzoon. Het is een werkwijze die Bense al eerder hanteerde toen hij ooit op eBay een boekje kocht en met een camera op zoek ging naar de schrijver.

Bense schetst in Morisot – Moed, storm en liefde vooral een leven van een ongelooflijk getalenteerde vrouw op de verkeerde plek in de verkeerde tijd. Nou ja, verkeerde plek en tijd: de opkomst van het impressionisme ontstond precies op die plek in die tijd, dus op zich was het hartstikke raak. Maar de vaandeldragers van de kunststroming waren mannen, die elkaar ontmoetten in een kunstenaarscafé waar geen vrouwen kwamen. Vrouwen liepen sowieso niet alleen door Parijs; ‘Ik snak om alleen rond te kunnen lopen en op de banken van Jardin du Luxembourg te kunnen zitten,’ zo verhaalt de voice-over uit haar dagboeken. Die ongelijkheid zat Morisot ook professioneel in de weg. Zo schilderde ze in de woonkamer, want een eigen afgesloten atelier was voor vrouwen een schandelijke zaak. Zo bleef de start van het impressionisme veelal een mannenzaak.

Je zou denken: andere tijden – tijdens het citaat van Morisot zien we ook moderne beelden van Parijs waar vrouwen wél in hun eentje buiten zitten. Maar de Franse vrouwelijke rapper Cayenne worstelt met dezelfde dilemma’s. Zij identificeert zich met de impressionist en maakte (wellicht op verzoek van Bense, dat wordt niet duidelijk) een rap over Morisot. Zij vertelt over de rapwereld die gedomineerd wordt door mannen en blijkt verscheurd door dezelfde twijfel over eigen kunnen. ‘Haar leven lijkt op dat van mij,’ zegt ze hardop.

Uiteindelijk werd de grootste claim to fame voor Berthe Morisot dat van model van het werk van de wereldberoemde impressionist Édouard Manet, met wiens broer Eugène ze trouwde. Het is natuurlijk frappant dat ze nu opnieuw het onderwerp is voor nieuw werk, een documentaire, wederom door een man gemaakt. Maar Bense plaatst haar nadrukkelijk tussen de bekende mannelijke impressionisten uit die tijd. Alsnog de gelijke. 

Het uur van de wolf: Morisot – Moed, storm en liefde, donderdag 28 juni, NPO 2, 22:55 uur