Kinderboekenauteur en leerkracht en pabodocent Marte Jongbloed over de ontlezing in Nederland: 'Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes'

Kinderboekenauteur, leerkracht en pabodocent Marte Jongbloed over de gevolgen van ontlezing in Nederland. Gelukkig zijn er ook lichtpuntjes.!

Terwijl ik tijdens een bezoek aan een groep 7 enthousiast uit een van mijn bovenbouwboeken sta voor te lezen, merk ik dat sommige kinderen verveeld wiebelen met hun benen, anderen staren naar het plafond, en wie mij wél aankijkt, doet dat met opgetrokken wenkbrauwen. Na een halve bladzijde mompel ik iets als: ‘Nou, dit is dus één van mijn boeken, maar nu zal ik een van mijn andere boeken laten zien.’ Pas wanneer ik begin voor te lezen uit een van mijn boeken voor veel jongere kinderen ontstaat er interesse. Wie denkt dat het NTR-programma Focus een te negatief beeld van de ontlezing in Nederland laat zien, vergist zich. Want dit is slechts één anekdote over een moment waarop ik merkte dat het leesniveau op een school lager was dan we zouden mogen verwachten – en ik kan nog veel meer van dit soort ervaringen delen. Maar: het zijn niet alleen de kinderen die weinig lezen. Ik vraag tijdens trainingen aan leerkrachten altijd wie er de afgelopen week voor z’n plezier een boek heeft gelezen en het antwoord valt keer op keer tegen. In de vorige groep van 34 leerkrachten staken er twee hun vinger op. Vaak voel ik me een roepende in de woestijn en heel soms vraag ik me serieus af of ik mijn pen niet beter aan de wilgen kan hangen. En in die laatste zin heb ik twee uitdrukkingen gebruikt die ik niet alleen op de basisschool maar soms ook aan mijn pabostudenten moet uitleggen. Want wie weinig leest, is meestal minder goed in taal. Toch zijn er nu, dankzij de toenemende aandacht voor de ontlezing, steeds meer lichtpuntjes te zien. Nederlandse jongeren behoren tot de slechtste lezers van Europa. Uit de recente onderzoeken blijkt dat bijna een derde van de jongeren in Nederland laaggeletterd is. Zoals ook te zien is in Focus geven jongeren toe dat ze lezen tijdverspilling vinden. Natuurlijk is het jammer als je niet weet hoe heerlijk het is om in een goed boek te verdwijnen. Maar lezen is niet alleen maar een hobby; het is een fundament. Het vormt de basis voor kritisch denken en participatie in de samenleving. Zonder een goede leesvaardigheid loop je al snel achter – en die achterstand wordt steeds moeilijker om in te halen.

We hebben jarenlang geprobeerd om kinderen te leren hoe ze beter ‘begrijpend moeten lezen’. Maar met de manier waarop we dat deden (en vaak nog doen) sloegen we de plank flink mis. Een tijd geleden viel ik in op een leuke basisschool in een enthousiaste groep 6. ‘Begrijpend lezen’ stond op het rooster, dus ik deelde de tekst die klaarlag uit. In een razend tempo haalden de leerlingen hun highlighters tevoorschijn en gaven ze de woorden op hun kopietje allemaal verschillende kleuren. Stomverbaasd vroeg ik wat ze deden. ‘We maken de inleiding blauw, de tussenkopjes roze, en de signaalwoorden geel,’ antwoordde een jongen triomfantelijk. Ik kon me bijna niet voorstellen dat ze de tekst zo snel ook daadwerkelijk hadden gelezen. Toen ik hen vroeg om te vertellen waar het artikel over ging, bleek dat te kloppen. Ze wisten dat er ‘iets’ was met een trampoline. Maar dat die trampoline was weggewaaid tijdens een orkaan (waar het stuk eigenlijk over ging) was iedereen ontgaan. Lubach liet het al zien in zijn veelbesproken uitzending over ‘begrijpend lezen’: we leren kinderen op deze manier niet om teksten te begrijpen, en al helemaal niet waarom lezen leuk of interessant kan zijn.

Lees verder in VARAgids 38. Vanaf dinsdag 16 september 2025 op de mat, in de winkel en in de app. Nog geen abonnee?