Jeroen Pauw onderzocht hoe de hulp via giro 555, na de aardbeving in Turkije, werd besteed

Via giro 555 werd er 120 miljoen euro opgehaald voor de aardbevingsslachtoffers in Turkije. Jeroen Pauw onderzocht ter plaatse hoe de hulp wordt besteed.

Na Haïti, Japan, Nepal, Bangladesh, Sint-Maarten en Oekraïne doe je nu verslag vanuit de zwaar getroffen Turkse gebieden rond Antakya, Gaziantep en het grensgebied met Syrië. 
We hebben door heel het gebied kunnen reizen en het eerste dat opviel, naast de verwoesting die je ziet, is de enorme angst bij de mensen omdat de aarde er nog steeds in beweging is. Hele families leven in tenten in hun eigen tuin omdat niemand in huis durft te zijn. Er staat zo weinig overeind dat je je afvraagt waar je moet beginnen. Eigenlijk zou je het gebied het liefst willen verlaten, maar mensen zijn economisch en emotioneel gebonden aan de streek en willen niet weg. Hele dorpen zijn nu opgebouwd uit tijdelijke, kant-en-klare gebouwtjes, zogenoemde portakabins. Die tijdelijkheid is relatief, want als je doorvraagt, rekent iedereen erop dat mensen er minimaal nog wel vijf jaar zullen moeten verblijven. Het gebied bevindt zich immers op een breuklijn en daar nieuwbouw plegen die bestand is tegen een volgende beving, vergt veel onderzoek en voorbereidingen. Het ingezamelde geld wat nu uitgegeven wordt gaat bijvoorbeeld naar de aanleg van infrastructuur en die eerdergenoemde portakabins. Vanuit die situatie kan men weer denken aan opbouwen, komt het dagelijkse leven weer enigszins op gang en kan men in eigen levensonderhoud voorzien. Denk daarbij aan winkeltjes, kapperszaken maar ook schooltjes zodat de streek weer kan functioneren. En dan is geld geven het meest adequate middel want lokaal weet men het beste wat nodig is. 

Wie bepaalde de route en wat je wel en niet ging zien?
De reis is door het team onder leiding van NOS-eindredacteur Paul Vloon goed voorbereid, maar eenmaal onderweg is het enorm improviseren. Je spreekt mensen die een verhaal hebben dat zo aangrijpend is waardoor je besluit je plannen te herzien. En juist die ontmoetingen waren natuurlijk talrijk. Organisatorisch bleek het op heel veel plaatsen bouwtechnisch te onveilig om te verblijven waardoor we noodgedwongen vaak terugvielen op een vertrouwd hotel.
Ondanks alle ellende was er ook tijd voor vreugde. In Antakya kwamen we midden in de viering van het 100 jaar bestaan van de republiek Turkije terecht, inclusief muziek, vlaggetjes en een heuse parade. Die feestende mensen die eigenlijk te midden van verwoeste gebouwen heel weinig te vieren hadden, zorgden daarmee voor een heel onwerkelijke situatie. Je zag veel vreugde bij mensen die blij zijn dat ze nog leven, maar tegelijkertijd veel leed. We troffen een man die blij was het overleefd te hebben, maar wel z’n vier kinderen had verloren. We hebben gefilmd op een begraafplaats met honderden doden, aangelegd vanaf februari. Daar staan zoveel namen van jonge mensen tussen en dat houdt niet op. Als cameraploeg voelt het bijna ongepast, eenzelfde gevoel wat ik had in Oekraïne.

In Antakya werd volgens Amnesty de noodtoestand aangegrepen door de overheid om burgers te martelen en zelfs te doden.
Het is ons niet gelukt om een wanklank te vinden. Iedereen was blij dat wij er waren en sprak – los van het enorme verdriet – lovend over de snelle hulpverlening en met name ook de hulp die uit Nederland op gang kwam. Maar ik zeg er onmiddellijk bij: wij bezochten de plekken waar hulpverlening op gang kwam en daar is men positiever dan in de Syrische wijken waar we kwamen. Daar was men al blij dat er geen oorlog was en waren inwoners vooral afwachtend.

Lees verder in VARAgids 49 vanaf pagina 18.