De invloed van Michael Jackson's plaat Off The Wall

 

Wat als een 19-jarige Michael Jackson in 1978 geen rol had gespeeld in de verfilming van musical The Wiz , waarin hij voor het eerst samenwerkte met Quincy Jones, de producer met wie hij zijn belangrijkste albums zou maken? Het had zomaar gekund; de producers van The Wiz twijfelden of Jackson eind jaren zeventig nog interessant genoeg was voor de rol van dansende en zingende vogelverschrikker.

Ze stonden niet alleen in hun scepsis. De baas van de platenmaatschappij waar Michael Jackson in die periode zijn solocontract tekende, geloofde er ook niet zo in. Michael Jackson, dat was een gewezen kind-ster die in cartoons had gespeeld, een relikwie uit vervlogen tijden. Zijn collega’s moesten hem overtuigen.

Fast forward. Een jaar later, de zomer van 1979. Een voor de popmuziek buitengewoon boeiende tijd. De populariteit van disco loopt op zijn einde, de hiphopcultuur komt snel op. Maar het absolute muzikale hoogtepunt van het jaar verschijnt op 10 augustus: Off the Wall, de eerste plaat die Michael Jackson en Quincy Jones samen afleveren – de plaat die Jackson als artiest volwassen maakt.

In verhalen over Michael Jackson’s muzikale oeuvre gaat het vaak, terecht, over de tweede plaat die Michael Jackson en Quincy Jones samen maakten – het alle records brekende en overdonderende Thriller uit 1982, een van de grootste evenementen in de popcultuur van de jaren tachtig. Maar Off The Wall verdient de slagschaduw niet van de mammoettanker Thriller. Het is zelf een van de grootste platen in de popgeschiedenis en een onverwoestbare popklassieker waarvan de invloed nog steeds overal is terug te horen in de moderne popmuziek.

Om te beginnen was er zonder Off The Wall geen Thriller geweest. Het is Off The Wall waarop Michael Jackson met grote maestro Quincy Jones zijn stem, geluid en stijl als soloartiest definitief vindt – en wel op een wijze die generaties artiesten, producers en studiomedewerkers na hen zou inspireren. De belangrijkste kwaliteit van Off The Wall is ook meteen het lastigst te kopiëren: er werkte een absoluut dreamteam aan technici, musici en componisten nauwgezet samen om de magie van een volledig ontluikend toptalent perfect vast te leggen.

‘Vergeet de muziek… het gelúid van Off The Wall is opgewassen tegen het geluid van elk album van tegenwoordig,’ zegt hitproducer Rodney Jerkins vol vuur in de documentaire Michael Jackson’s journey from Motown to Off The Wall , die Spike Lee eerder dit jaar uitbracht . Hij laat zijn technici in de studio nog steeds naar Off The Wall luisteren om te laten horen wat hij wil, vertelt Jerkins, en haalt ook nu nog ideeën uit de briljante details in de nummers van dat album.

De muziekwereld is inmiddels talloze technische revoluties verder dan in 1979. Popmuziek die het erg moet hebben van inmiddels gedateerde techniek, blijft lang niet altijd overeind. Maar de ambachtelijke kwaliteit, het oog voor detail, de passie, de experimentele opnametechnieken en het vakmanschap van Off The Wall maken het tot een album waarover grote producers en artiesten nog steeds zeggen dat het ze blijvend inspireert. The Weeknd, een van de populairste zangers van dit moment, vertelt in de film van Lee dat het album de reden was waardoor hij voelde dat hij kon zingen. ‘Ik heb mijn falsetstem ontdekt door Off The Wall.’

De muzikale invloed van Off The Wall klinkt overal na in de moderne popmuziek. In de al even kraakhelder gemixte, stevige hiphop zoals bijvoorbeeld Dr. Dre die maakt, of Kanye West met zijn voorliefde voor prachtige lagen koper en strijkers. In de muziek van ex-kindsterren die net als Jackson in zijn tijd daarna een carrière als volwassen popartiest nastreven, zoals Justin Bieber en Justin Timberlake. In de zang en artistieke keuzes van grote zangeressen als Beyoncé en Rihanna. In de harmonieuze, opzwepende en optimistische gelukspop die Pharrell ‘Happy’ Williams graag produceert. In alle moderne R&B. De lijst is, zonder overdrijven, oneindig.

Pharrell Williams, Rodney Jerkins en Mark Ronson behoren tot de moderne producers die in de film van Spike Lee uitleggen hoe belangrijk Off The Wall is geweest voor de muziek die zij tegenwoordig maken. Het gaat daarbij niet alleen om de hoge standaard van de zang, de productie en de live-arrangementen, of de blauwdruk die de plaat creëerde voor de ideale ballad en de perfecte dansvloervuller. Off The Wall veranderde letterlijk wat in Amerika als ‘popmuziek’ gezien werd.

Jackson ontsteeg met Off The Wall de racistische hokjes die de industrie voor zwarte acts ontworpen had. Hij presenteerde zich als een genre-overschrijdende popster en ‘liet ons voelen dat we dit altijd al waren,’ zegt Pharrell Williams in de Spike Lee-film. De producer vergelijkt het met jonge kinderen in de VS die zijn opgegroeid met Obama als president: die hebben nooit een witte president gekend. Voor Pharrell was een zwarte popster doodnormaal. ‘Maar dat waren we niet. Michael Jackson bracht zwarte muziek naar een plek waar het human music werd.’

Jackson ontworstelde zich met Off The Wall aan de industrie. Hij was lang een boegbeeld geweest van hitmachine Motown en het gezicht van de succesvolle groep met zijn broers, maar verlangde naar meer artistieke controle, Hij wilde zelf schrijven, zichzelf radicaal opnieuw uitvinden. Eind jaren zeventig schreef hij tijdens een tournee met zijn broers op de achterkant van een velletje met tourinformatie: ‘MJ is mijn nieuwe naam, niet langer Michael Jackson. (…) Een fantastische acteur, zanger en danser die de wereld zal shockeren. Ik zal geen interviews geven. Ik zal magie zijn.’

Het is een zelfverzekerd statement, zoals tegenwoordig Kanye West die zou kunnen maken, ook een artiest die zijn artistieke vrijheid bevecht en zich ontworstelt aan de regels en verwachtingen van anderen.

Off The Wall is het euforische moment waarop Michael Jackson, die jarenlang de details van het vak heeft opgezogen door alle grote leermeesters om hem heen te bestuderen, alles samenbalt in 42 minuten vol pure vreugde, verdriet en vakmanschap. Het moment dat hij MJ wordt. Pure magie.