Interview met Daan Schuurmans

Het verhaal van Nederland is een ambitieuze serie. Op NPO 1, de zender voor het grote publiek, elke woensdagavond om half negen, vertelt ze in tien kloeke delen van vijftig minuten per stuk onze nationale geschiedenis: van de prehistorie vol boeren en jagers tot aan de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog. Er is een online-variant voor kinderen gemaakt, een bijbehorende pod- cast met geschiedenisliefhebber en cabaretier Diederik van Vleuten en ook een reeks ‘podwalks’, audiotours per smartphone-app voor historische wandelingen door heel Nederland. Onderscheidend in de televisieserie zijn de nagespeelde, filmische scènes. Het perspectief ligt daarin consequent bij ‘het gewone volk’, met wie de kijker zich kan identificeren. Zo zien we hoe een groep Germaanse mannen, in dierenvellen gehuld, uit een rivier sluipt om op de oever te ontdekken dat stamgenoten het slachtoffer zijn geworden van een Romeinse moordpartij. Of hoe de dochter van Antwerpse vluchtelingen, in haar nieuwe thuis in Amsterdam, gadeslaat hoe haar vader toestemming geeft voor haar huwelijk met de zoon van een lokale notabele. Eén ding is zeker: op een gegeven moment komt vanachter een hoek of door het natte gras – platsj, platsj, platsj – verteller Daan Schuurmans aangewandeld, in zijn hedendaagse kleren, voor tekst en uitleg.

Wat heb jij met geschiedenis?

Helemaal niets. Nee hoor, grapje. Je gaat zo’n programma niet doen zonder affiniteit daarmee. Het liep zo: de makers lieten me een trailer zien van de oorspronkelijke versie, uit Denemarken. Die wordt gepresenteerd door acteur Lars Mikkelsen: de broer van Mads en de man die de Russische president Petrov speelt in House of cards (en de Deense premier Troels Hartmann in Forbrydelsen/ The killing, red.). Hem heb ik erg hoog zitten. Het was zo’n indrukwekkende trailer, met al die scènes op speelfilmniveau, dat ik dacht: de Nederlandse geschiedenis is nog veel interessanter, dus dat gaat mooi worden. Voor die scènes is producent Pupkin aangetrokken, waarmee ik eerder Bellicher gemaakt heb, en Tuvalu Media is ook een grote partij (de derde coproducent is omroep NTR, red.). Dus ik heb niet lang hoeven twijfelen om ja te zeggen. Ook vanwege de verrijking voor mezelf, door wat ik kon leren van het programma.

Had jij op school zo’n typische leraar geschiedenis die goed kon vertellen?

Ik had juffrouw Ineke, en zij kon inderdaad fantastisch vertellen. Ik herinner me dat ze vaak een bruine boterham met kaas at tijdens het praten. Dus niet alleen die verhalen waren smakelijk, maar je kreeg ook zin in een boterham met kaas.

Voelde je een speciale verantwoordelijkheid bij het presenteren van deze serie? De eerzucht spat ervan af: ze wordt op prime time uitgezonden en aan het begin van elke aflevering zeg jij, met een brandende fakkel in de hand: ‘Dit is óns verhaal.’

Zeker voelde ik dat. We hebben ons soms op de set afgevraagd: is het zo wel goed, kiezen we nu niet te veel partij, zijn we niet te mora- listisch? We zijn bijvoorbeeld heel voorzichtig geweest met de zwarte bladzijden uit onze geschiede- nis, zoals de slavenhandel van de VOC, de misstanden in Indonesië of de rol van de Nederlanders bij de Jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog. Tegelijkertijd heb- ben we die onderwerpen niet geschuwd. Of neem de aflevering over Willem van Oranje: daarin laten we zien dat hij ook een pro- pagandist was, die schrijvers in dienst had die hem via pamflet- ten groter probeerden te maken. Hij was een ijdele, ietwat bange figuur.

Heb je op je toon gelet? Bij de Gouden Eeuw had ik het idee dat je enerzijds vol vuur het heroïsche verhaal vertelt, maar anderzijds je niet te veel laat meeslepen. Misschien omdat je weet: in deze aflevering komen ook de slavernij en de VOC aan bod.

In Nederland bestond het beeld van de VOC als een keurige handelsonderneming die voor rijkdom zorgde. Maar overzee voerde ze oorlog. Ja, we hebben wel gespeeld met mijn toon, in de repetities. Hier en daar kon ik er laagjes ironie overheen leggen.

Dus eigenlijk is het ons verhaal – volgens Daan Schuurmans?

Nee hoor, dat gaat te ver. Ik blijf gewoon de verteller. Ik weet wel het een en ander van geschiedenis, maar te weinig om op die manier mijn eigen stempel te drukken. Gelukkig is elke aflevering doorspekt met historici en andere wetenschappers.

Ik vraag het omdat een verhaal bepaald wordt door het gekozen perspectief. Zo maken die nega- tieve aspecten tegenwoordig een groter deel uit van de Neder- landse geschiedenis dan pakweg tien jaar geleden. En sommige politici in de Tweede Kamer vertellen het verzonnen verhaal dat Nederland een halve eeuw terug een mono-etnische, witte samenleving was en dus een paradijs.

De geschiedenis is door de eeuwen heen vaak verteld door de elite. Juist daarom hebben we gekozen voor het standpunt van mensen zoals jij en ik. Bij het begin van de Industriële Revolutie komen we bijvoorbeeld bij een kelderwoning waar armoede heerst. Daar volgen we twee kindjes, die opgevangen worden door een rijke familie. Dat is het perspectief van gewone mensen.

Lees verder in de VARAgids 5 vanaf bladzijde 9.