Interview: Kim van Kooten over Dag & Nacht

Foto credits: Nyk Dekeyser / AVROTROS

‘Verdrietig,’ is ze en een beetje ‘murw’. ‘Het was gek gisteren. Natuurlijk wist ik dat zijn overlijden eraan kwam, hij is zacht gegaan. Maar als het dan gebeurt dan is het ook zo echt. Het gevoel dat er een tijdperk is afgesloten en een deel van mijn jeugd.’ Nog drie keer excuseert Kim van Kooten zich dat ze maandag het gesprek met de VARAgids had moeten afzeggen. Nadat ze had gehoord dat Wim de Bie was overleden, haar vaders artistieke wederhelft, de man die, zeker toen ze kind was, zo vaak bij hen thuis was, omdat de meeste programma’s die Van Kooten en De Bie maakten daar werden bedacht, geschreven, geoefend en zelfs gefilmd, is ze naar haar ouders gegaan. Haar broer kwam ook. ‘Samen hebben we herinneringen opgehaald. We lachten, we huilden. Keken op tv naar fragmenten en hoorden al die herinneringen. Zelf was ik te jong om alles te begrijpen, maar als je hoort wat de zondagavonden voor mensen betekenden. Dat ze ervoor thuisbleven of hun werk even stillegden. Zoals Annet Malherbe vertelde bij Khalid & Sophie, hoe ze ooit haar enkelband scheurde en in het ziekenhuis moest wachten op de arts tot de aflevering van het Simplisties Verbond was afgelopen.’

Wat viel je vooral op bij het terugkijken van al die fragmenten? Toch weer hoe visionair en profetisch ze waren. Ze maakten zich oprecht druk. Tegenwoordig is iedereen boos en heeft iedereen een mening. Zij waren zo zorgvuldig. In wat ze vonden, hoe ze het formuleerden. Alles werd steeds herschreven, er werd geschrapt, net zo lang tot de toon goed was. Wat ze uitdroegen met De Tegenpartij , maar ook onderwerpen over de zorg, over de politiek. Het is materiaal van jaren terug, maar het lijkt of er niks is veranderd.

Hun legacy draagt ver, maatschappelijk gezien al helemaal. Is er voor jou ook een persoonlijke erfenis, in de zin van: wat heb jij, zelf werkzaam in een creatief, uitvoerend vak, van hen geleerd? Ik heb altijd gezien met hoeveel plezier ze werkten. Met elkaar, maar ook met de crew. Aan het begin van mijn carrière, ik was twintig, speelde ik de hoofdrol in Zusje. Dat gevoel, dat je met een groep mensen iets moois wilt maken. Niemand kreeg betaald, het kwam echt van binnen. Dat was wat ik herkende bij mijn vader en de mensen met wie hij werkte. En het moment dat ik zelf voelde: ‘Dit is wat ik wil met mijn leven en als dit lukt dan bof ik.’

Is het gelukt? Ja!

Deze week start de ziekenhuisserie Dag & Nacht , waarvoor Van Kooten het Deense scenario bewerkte en waarin ze de hoofdrol speelt. Het gaat over de kraamafdeling waar verloskundige Ella (Van Kooten) als hoofd van de afdeling moet zien te werken met tijdsdruk, personeelstekorten en bezuinigen en tegelijkertijd de zorg voor de zwangeren en het personeel in de gaten moet houden.

Een ziekenhuis, dat lijkt me het gedroomde arena voor een scenarioschrijver? Zeker. En de kraamafdeling al helemaal. Het is de enige afdeling waar de patiënt redelijk blij binnenkomt en vaak heel blij weggaat. De mensen die er komen, zijn een doorsnee van de samenleving, arm en rijk en alles ertussen in, alle culturen. Er speelt zoveel bij een bevalling in het ziekenhuis: de relatie tussen de partners, tussen verloskundige en de kraamvrouwen. Elke bevalling is een minidrama op zich.
Om research te doen, heb ik stage gelopen in het olvg-ziekenhuis in Amsterdam. Dat was tijdens corona dus ik had een mondkapje op, wat handig was. ‘Dit is Kim, is het goed als ze erbij is?’ De meeste vrouwen vonden het oké. In het begin stond ik mezelf onzichtbaar te maken in een hoek, maar na een paar keer werd ik erbij getrokken, voelde ik me bijna als een volwaardig lid van team. Ik heb ook twee keer een keizersnee meegemaakt. Ze liepen goed af, maar ik dacht wel: hoe hou je dit vol als het misgaat? Mijn bewondering voor de zorg is nog groter geworden.

Je hebt de serie geschreven en speelt zelf de hoofdrol. Was dat gelijk het idee? De serie heeft een interessante ontstaansgeschiedenis. Het is gebaseerd op een Deens concept, The Shift , dat is ont wikkeld door Lone Scherfig, een regisseur die ik erg bewonder. De producent kent haar goed en toen ze eens in gesprek raakten, vertelde ze dat het zo zonde was dat ze zo’n mooi decor hadden en dat het alleen hiervoor gebruikt zou worden. Zo ontstond het idee om ook Nederlandse versie te maken waarin het decor hergebruikt kon worden. Toen hebben ze Joram (Lürsen, de regisseur, red.) en mij benaderd. We zijn gaan kijken en zagen inderdaad een prachtig decor van twee verdiepingen. In eerste instantie was het idee nog dat wij in Denemarken zouden draaien, maar uiteindelijk is het decor uit elkaar gehaald en in acht vrachtwagens naar een studio in Vilvoorde, een buitenwijk van Brussel, vervoerd waar wij drie maanden hebben gezeten.

En die hoofdrol? O ja… In de Deense versie wordt hij gespeeld door Sofie Gråbøl, uit The Killing. Ik had nooit eerder een dragende rol voor mezelf geschreven; schrijven kost al zoveel energie en stress en dan ook nog voor jezelf schrijven? Maar toen de producent het vroeg, zag ik het toch voor me. Het is een prachtige rol.
Overigens was het ingewikkeldste dat we bijna meteen gingen draaien zodra het script af was. Je denkt, omdat je het zelf hebt geschreven, dat je die teksten wel kent, maar dat viel tegen. Ook al die technische en medische termen. Het is ook de eerste keer dat ik mede produceer. Als schrijver wil ik iets te zeggen houden over de wereld die ik bedenk, maar ik voelde me daardoor extra verantwoordelijk: heeft iedereen het naar zijn zin? Is het eten lekker? Heeft die runner langer dan twee weken zijn rijbewijs?

Kun je iets vertellen over Ella, jouw personage. Ella is iemand die niet echt een privéleven heeft. Ze werkt hard, is goed in haar werk, ze woont alleen en heeft een gecompliceerde relatie met haar moeder, die ook in het ziekenhuis werkt. Haar moeder kreeg haar toen ze vijftien was en er was altijd gedoe vroeger. Ella was nooit het kind. Ze moest al op jonge leeftijd verantwoordelijk zijn en die strengheid draagt ze mee. Ze houdt mensen op afstand, maar is heel goed met collega’s. Ze heeft ook een relatie met de kinderarts die getrouwd is. Dat vindt ze fijn, want dan hoeft het niet verder te gaan.

Is het in zo’n moderne ziekenhuisserie niet heel rolbevestigend: de arts is een getrouwde man, de verloskundige een vrouw. Heb je niet gedacht: ik draai het om? Jawel. Maar de realiteit op de kraamafdeling is dat het merendeel van de verloskundigen vrouwen zijn, slechts 1% is man. Deze serie telt zeven gelaagde vrouwelijke hoofdrollen, plus meer dan 20 zorgvuldig opgebouwde vrouwelijke bijrollen. Dus de serie slaagt ruim dertien keer voor de Bechdel test (een informele test die gebruikt kan worden om fictie te testen op seksisme, red. ). Dat is ook emancipatie in een sector waar er voor vrouwelijke acteurs nog altijd te weinig serieus werk is. En wat de enige mannelijke verloskundige betreft (gespeeld door Daniël Cornelissen): hij mag niks doen van zijn supervisor Louise en klaagt dat hij tijdens de opleiding steeds op zijn kont werd geslagen door zijn vrouwelijke medestudenten. Ik denk dat de serie sowieso heel erg gaat over man/vrouwverhoudingen. Op de werkvloer, maar ook tussen de stelletjes die binnen stappen om te bevallen. Bij het schrijven heb ik nagedacht over welke maatschappelijke onderwerpen ik aan wilde snijden en dat zit hem vooral ook in het winstbejag en de bezuinigingen in de sector en hoe dat ten koste gaat van de zorg. Maar tegelijkertijd zit je ook vast aan bepaalde wetmatigheden. Steeds is er het spanningsveld tussen urgentie en ziekenhuisromantiek.

Je bent opgegroeid in de tijd van Medisch Centrum West. Keek je daar naar? Ja zeker! Samen met mijn moeder op de bank. We pantomimden de tune mee Ik was echt fan. En over decor gesproken: geweldig als je dat nu terugziet. Ik ben sowieso een fan van medisch drama: ER, Grey’s Anatomy. Wel grappig: ik keek ER terug, dat nog steeds staat als een huis, maar ik kon nu wel heel goed zien dat die acteurs ook maar wat doen. Ik weet nog dat ik de eerste draaidag de slappe lach kreeg met Bianca Krijgsman: ik vraag om lachgas en dan pakt zij zogenaamd een kapje van de muur, maar dat is natuurlijk een prop die nergens aan vastzit en ondertussen sta je op een set waar crewleden bij wijze van spreken op hun telefoon staan te tinderen. En jij bent dan zogenaamd een zware bevalling aan het doen. Op zo’n moment zie je jezelf en denk je: wat staan we hier met z’n allen te doen. Maar dan zie je het terug en dan is het toch geloofwaardig.

Denk je dat je inmiddels een bevalling kunt begeleiden? Een makkelijke bevalling wel. Ik zou in ieder geval de navelstreng kunnen doorknippen.

Dat kan elke man. Haha, ja dat is waar. Ik denk dat ik ook wel de ontsluiting zou kunnen meten. Maar verder maak ik me geen illusies hoor. Er gebeurde nog een akelig ongeluk op de set met Frieda Barnhard die altijd een glazen drinkfles bij zich had, die op een gegeven moment brak. We hoorden een gil en toen een ijzige stilte. Er was heel veel bloed. Ik stond tegenover haar in mijn uniform en had geen idee wat ik moest doen. Dat voelde zó dom. Zij naar de ehbo, óók in haar ziekenhuisuniform, waar ze heel gek opkeken dat Frieda zichzelf niet kon verbinden. Ach ja. Acteren is bluffen en heel hard doen alsof.

Hoe was het om weer te werken met Joram Lürsen? Je hebt met hem ook Alles is liefde en Alles is familie gedaan. Het is heel vertrouwd, hij is ook een goede vriend van me. We delen de voorliefde voor de dingen waarom je kunt lachen en huilen. En Joram zorgt altijd voor een goede sfeer op de set, waardoor je je veilig voelt. Hij had ook veel met het onderwerp. Zijn moeder was verloskundige en dat maakte dat hij inhoudelijk heel goed wist waarmee hij bezig was.

Maakt het ’t acteren ook makkelijker als je iemand zo goed kent? Dat vond ik heel spannend. Gek hè? Dan schaam ik me toch. We kennen elkaar zo goed dat ik bang ben dat hij dwars door me heen kijkt. De eerste paar dagen heb ik dat sowieso altijd, dan ben ik heel onzeker. Na de eerste draaidag heb ik hem nog geappt dat hij me moest recasten. Ik kreeg een visioen dat mensen gingen zeggen: ze heeft het geschreven en moest zelf zo nodig de hoofdrol spelen, maar ze bakt er niets van. Al die andere acteurs waren zo goed, de moed zonk me in de schoenen. Maar Joram die heeft dat niet door – of doet net alsof – en schreef iets aardigs terug. Ik heb Benja Bruijning (ook spelend in Dag & Nacht, red.) nog geappt om sorry te zeggen. Hij had geen idee waar ik het over had en zei: jee, wat vermoeiend voor je. Haha. Ik vind het een beetje eng, acteren met mensen die ik zo goed ken. Ik had het zelfs toen ik met Jacob (Derwig, red.) in de film De zitting speelde. Mijn eigen man! Dan denk ik: hij kent me zo goed, hij doorziet toch al mijn trucjes? Mannen lijken daar dan weer totaal geen last van te hebben.

Lees ook onze recensie van de serie.