Hoe het werk van Rob Reiner diep geworteld is in ons collectieve geheugen

De acteur, filmproducent, activist, regisseur en komiek die in de jaren zeventig doorbrak in All in the Family, was recentelijk nog te zien in The Bear.

Ik had het vorige week met een goede vriend nog over de afgelopen week op 78-jarige leeftijd vermoorde Amerikaanse filmmaker Rob Reiner. Dat begon met een opmerking over komiek Albert Brooks. Ik vind Brooks’ films (zie bijvoorbeeld Lost in America, 1985) niet grappig, maar zijn recente acteerwerk in Curb Your Enthusiasm dan weer wel. De vriend wees me op Albert Brooks: Defending My Life (2023), een documentaire die Reiner maakte over Brooks. Ik grapte nog dat ik toch liever Mel Brooks heb (zie Blazing Saddles, 1974). Buiten kijf staat dat veel wegen sinds ik een grote liefde voor films en televisieseries ontwikkelde, leiden naar Reiner.

Dat begint bij All in the Family, de beroemde sitcom uit de jaren zeventig, waarin Reiner ‘Meathead’ vertolkte, de linkse schoonzoon van de rechts-conservatieve, politiek incorrecte Archie Bunker (Carroll O’Connor) - ik zag eind jaren negentig herhalingen van deze serie op tv. Meathead stond bekend om geestige quotes, zoals: ‘Ik dank God dat ik een atheïst ben.’ Het personage lag overduidelijk in het verlengde van Reiners vrolijke, maar kritische persoonlijkheid. Hij zou zich later ontpoppen tot activist en zich inzetten voor het homohuwelijk in zijn staat Californië. Hij was tot zijn dood een van de grote criticasters van Donald Trump. Zijn mondigheid was en is een zeldzaamheid in Hollywood.

Reiner was de zoon van Carl, een zeer invloedrijke komiek. Rob was net zoals Carl een echt ‘mensch’, een Jiddische term voor een integer persoon. Dat is ook te zien in zijn films, waarin hij onder meer de Amerikaanse volksaard onderzocht. Zie bijvoorbeeld zijn Stephen King-verfilming Stand By Me (1986), een coming-of-age-drama over vier 12-jarige vrienden die het lijk van een leeftijdsgenoot vinden in de wildernis van Oregon. Of zijn rechtbankdrama A Few Good Men (1992), over twee mariniers die terechtstaan voor de moord op een collega-marinier. Reiner was altijd geïnteresseerd in intermenselijke relaties; hoe we ons tot elkaar verhouden.

Reiner verscheen bij mij ineens weer op de radar dankzij zijn rol als geestige zakenconsultant Albert Schnur in The Bear. Een nieuwe generatie televisiekijkers leerde hem op die manier ook kennen. Elke generatie heeft in die zin wel een Reiner-moment. Er zat waarschijnlijk nog wel meer in de tank. Reiners vader werd 98 jaar oud en was tot kort voor zijn dood in 2022 nog te zien als commentator in documentaireseries als The History of Comedy en Pioneers of Television. Reiner regisseerde dit jaar nog Spinal Tap II: The End Continues, het vervolg op de legendarische mockumentary This is Spinal Tap (1984).

Ook die laatstgenoemde film leeft voort in ons collectieve geheugen. Onder meer vanwege de legendarische scène waarin Nigel Tufnel (Christopher Guest), de leadgitaarspeler van Spinal Tap, de ‘regisseur’ van de ‘documentaire’, Marty DiBergi (Reiner), uitlegt dat zijn Marshall-versterker niet tot 10, maar tot 11 kan. Daarop reageert DiBergi pragmatisch: waarom niet gewoon de tiende setting luider maken? Maar dat moment zegt ook iets over de romantiek van rockmuziek, en over het willen overweldigen van je publiek. En bovendien was Reiner ook iemand die voortdurend naar 11 schoot. Hij was het schoolvoorbeeld van de innemende persoonlijkheid.

Omar Larabi en Bregtje Schudel schrijven per toerbeurt wekelijks over wat hen opvalt op het gebied van series en/of films