Hartstikke scheef

De rijkdom in de wereld wordt almaar oneerlijker verdeeld. Hoe moet het anders? Jeroen Pauw maakte er de serie Scheefgroei in de polder over. De maker licht toe.

‘Scheefgroei in de polder is een lastige titel, maar maakt precies duidelijk waar het programma over gaat. De economische verhoudingen zijn namelijk scheefgegroeid. Kijk naar de verhouding tussen de winsten die bedrijven maken en de verdiensten van de werknemers die aan de basis staan van diezelfde winsten. Of kijk naar het percentage van de belasting die bedrijven betalen en vergelijk dat met het percentage dat werknemers moeten afdragen. Daar is de redelijkheid totaal zoek.
Werknemers bij de politie of zorg kunnen bijvoorbeeld in Utrecht geen woning vinden die ze kunnen betalen, terwijl ze wel dit werk moeten doen in dezelfde stad. Ook daar is een groot verschil: als jij een koophuis hebt en je buurman in dezelfde straat heeft een huurhuis, word jij elk jaar 10 procent rijker. Zonder daar iets voor te doen. Je buurman moet gewoon elke maand betalen – ook dat is scheefgroei. Er is nu een groep jongeren van midden twintig die met enig geluk een huis heeft gekregen omdat hun ouders een deel financieren, maar voor veel mensen is dat geen optie. Die scheefgroei is er dus op veel niveaus.
De traditionele scheefgroei bestond ooit simpel gezegd uit twee groepen: mensen in de bijstand en de miljonairs. Maar nu gaat het over een substantiële scheefgroei: er is namelijk een middenklasse die niet meer aan kan haken. En voor veel van de kinderen van die middenklasse geldt dat ze het slechter zullen hebben dan hun ouders. Dat is sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer voorgekomen. Voor al die generaties gold dat de kinderen het altijd nog beter kregen dan de generatie daarvoor. In mijn tijd kocht ik mijn eerste woonbootje in Amsterdam voor 50.000 gulden, zo’n 25.000 euro nu. Voor zo’n zelfde boot betaal je in de hoofdstad nu 500.000 euro – over scheefgroei gesproken. Een min of meer gedwongen zzp’er met een schamel loon, zoals mensen in de bouw, komen er niet meer aan te pas. Philips zorgde vroeger heel goed voor zijn werknemers: het bedrijf bouwde woningen voor hen, financierde de studie van hun kinderen en richtte zelfs een sportvereniging voor hen op. Het bedrijf maakte een product van a tot z en iedereen voelde zich betrokken bij het geheel. Nu worden de onderdelen van een apparaat van Philips over de hele wereld gemaakt en allemaal naar een plek getransporteerd en daar wordt het in elkaar gezet. De hele productie is opgeknipt en dat zal zeker goedkoper zijn, maar het gaat ten koste van de betrokkenheid en de zorg voor elkaar. Maar belangrijker: het heeft consequenties voor de salarissen van de werknemers want die blijven daardoor laag. Die geleide loonpolitiek die begin jaren 80 was overeengekomen door overheid en vakbeweging in het zogenoemde akkoord van Wassenaar wordt terecht meer en meer losgelaten. De nieuwe voorzitter van de werkgeversclub VNO-NCW, Ingrid Thijssen, maar ook Mark Rutte, roepen al een tijdje dat de lonen omhoog moeten.’

Lees verder in VARAgids 15 vanaf bladzijde 22.