Grensgeval

Door Patrick van den Hanenberg

Freek de Jonge (Westernieland, 1944) is altijd gefascineerd geweest door grenzen. ‘Mijn oom in Zeeland woonde niet ver van de Belgische grens. Dan ging ik op de step naar de slagbomen om naar het buitenland te kijken. Ik vond het geweldig als de slagbomen omhooggingen en een auto naar België reed. Met die oom zijn wij ook naar Brussel gegaan, waar in 1958 de Wereldtentoonstelling werd gehouden. Ongekend. Ook al zijn veel grenzen verdwenen, ze blijven toch de oorzaak van heel veel ellende. Dus ga je zoeken naar de oer- en de kernwaarde van de grens, en dat is de roep om vrijheid.’ 

De grens heeft De Jonge in zijn podiumloopbaan veelvuldig beziggehouden. In 1999, op de grens van een nieuwe eeuw, maakte hij de tiendelige theater- en televisieserie De grens over begrenzingen waar mensen wereldwijd mee worstelen. In het sportjaar 2008 (EK voetbal en Olympische Spelen in China) trad hij op met de sportconférence De limiet en afgelopen september nodigde hij de pers uit om in Diemen te komen kijken naar De schreef. De voorstelling verkeerde nog in de try-outfase (ofschoon de 78-jarige Freek de Jonge zegt dat op zijn leeftijd eigenlijk elke voorstelling een try-out is), maar hij kon een paar recensies van de over het algemeen in Amsterdam wonende journalisten goed gebruiken. Volle zalen zijn voor Freek de Jonge geen vanzelfsprekendheid meer. ‘Het publiek weet precies wat het van Youp of Hans Teeuwen kan verwachten. Bij mij is altijd weer afwachten wat er nu weer komt. Maar dat betekent wel dat je steeds weer vertrouwen op moet bouwen, en recensies kunnen daarbij helpen.’ Die waren meer dan lovend, voor de show met diepgang, een vintage Freek-parabel, ijzersterke grappen en clowneske capriolen. ‘Toon Hermans, de reus op wiens schouders ik sta, zou tevreden zijn geweest dat er in de recensies zo vaak is geschreven over de clowneske stukken.’ De zalen raakten vol en deze week wordt De schreef uitgezonden. 

Het leek de redactie van de VARAgids een aardig idee om Freek en Hella, zijn vrouw en theaterpartner, een dag door een journalist te laten volgen tot en met de voorstelling ’s avonds.

Maar zelfs alleen het meerijden naar het theater was voor Freek niet bespreekbaar, want dat zou zijn concentratie verstoren. Concentratie is een bijna heilig begrip in het theaterleven van Freek. Een dag na de uitverkochte voorstelling in de Utrechtse Stadsschouwburg fietst de journalist naar Muiderberg om over concentratie en andere facetten van het vak te praten. Dat praten gebeurt terwijl Hella en Freek samen het avondmaal bereiden. Soms is Freek even onverstaanbaar voor de opnameapparatuur als hij de spruitjes schoonmaakt. Gelukkig voor de journalist staan naast spruitjes en lof ook een stevig stuk zalm (‘Nee, we eten geen vlees meer’), gestoomde spinazie, broccoli, paprika, aardappelen en de ten onrechte ‘vergeten groente’ pastinaak op het menu. 

Freek gaat even zitten als hij zijn favoriete onderwerp wil toelichten. ‘Concentratie is absoluut denken aan totaal niets, en daarmee valt niet te spotten. Ik heb jaren met Sjaak Swart gevoetbald. Hij is permanent geconcentreerd op voetbal, nog steeds. Het heeft mij vijftien jaar gekost, voordat ik wist hoe je je moet concentreren op voetbal. Daar had ik geen talent voor. Ik kon mijn kop niet leegmaken. Een strafschop nemen moet je in volle concentratie doen, en als je mist dan ben je niet geconcentreerd geweest

Lees verder in VARAgids 1 vanaf bladzijde 18.