En de winnaar is Jeroen Wollaars!

Over de totstandkoming van het interview met Wopke Hoekstra, waarmee Jeroen Wollaars dit jaar de Sonja Barend Award ontving. Toelichting van de winnaar zelf.

Kwaad reed Jeroen Wollaars naar huis. De Nieuwsuur-anchor had eerder die avond CDA-lijsttrekker Wopke Hoekstra ondervraagd, in de aanloop naar de parlementsverkiezingen. Natuurlijk, het gesprek was heel goed gegaan, Wollaars was trots en blij. Maar hij was ook kwaad. Want waarom kende Hoekstra zijn eigen verkiezingsprogramma zo slecht? Een week voor de verkiezingen, op dit niveau?

Maanden had Wollaars aan het gesprek gewerkt, samen met politiek redacteur Nynke de Zoeten en eindredacteur Jane van Laar. Tot op de minuut nauwkeurig hadden ze uitgestippeld wie wat wanneer zou zeggen. Wollaars had het gesprek vooraf gespeeld, als oefening, met De Zoeten in de rol van Hoekstra die steeds verschillende antwoorden gaf. Als de CDA-lijsttrekker dit zou zeggen, dan zou Wollaars zo reageren. En als hij iets anders zou zeggen, lag er ook weer een reactie klaar. Alle mogelijkheden waren in een draaiboek vastgelegd, tot op de minuut nauwkeurig, ook om de balans in het livegesprek te houden.

Vooraf waren de thema’s doordacht en uitgewerkt. Hoekstra sprak in de verkiezingscampagne graag over ‘het eerlijke verhaal’; goed om die eerlijkheid ook snel in het interview af te spreken. De redactie werkte ook de tegenstelling consultant-christen uit. Er werd een onderzoek uitgezet: hoe belangrijk vindt de achterban dat hun leider christelijk is? Dat thema contrasteerde goed bij het idee dat Hoekstra misschien de consultant was die een managementsamenvatting het belangrijkst vindt. Iemand die de details van zijn eigen programma niet helemaal in de vingers heeft. Er werden gasten uitgenodigd die ook een vraag mochten stellen. Een huisarts, een boer, een re-integratiecoach. Zij werden vooraf getraind, bijvoorbeeld met het advies je niet te laten afleiden door wedervragen van de lijsttrekker, maar bij je eigen vraag te blijven (een advies dat in het gesprek nog van pas zou komen).

Belangrijkste leidraad was uiteraard het CDA-verkiezingsprogramma. Hoe verhouden de CDA-waarden zich tot de plannen om de WW te korten? Dat thema was al in het nieuws geweest; Hoekstra zou zich daarop vast goed voorbereiden. Maar de redactie vond nog iets: een eigen bijdrage van 25 procent voor een bezoek aan de huisartsenpost. Dáár had Hoekstra zich nog nooit over uitgelaten. Zou hij zich realiseren dat dit kon oplopen naar 32,5 euro per bezoek? En dat dit gelijkstond aan het budget voor een week eten bij sommige gezinnen?

Hoekstra wist wel íets vooraf over het Nieuwsuur-interview. Bijvoorbeeld dat er een huisarts in de studio zou zitten met een vraag over de zorg – hij wist alleen niet welke arts en welke vraag. Ook achter de schermen werden de gasten van elkaar gescheiden. Pas in het decor zelf, toen niemand meer iets kon influisteren of beïnvloeden, zagen de geïnterviewde en de gasten elkaar. Vijf minuten later zou de leader klinken en de uitzending beginnen.

Op de tafel bij Wollaars lagen enkele A4’tjes, met daarop de doorberekeningen van het CDA-verkiezingsprogramma door het CPB en delen van het verkiezingsprogramma zelf. Allemaal munitie die Wollaars zou kunnen gebruiken, mocht Hoekstra bepaalde feiten ontkennen. Wollaars zou de politicus ter plekke wijzen op de passages in de documenten als dat nodig was. Het was allemaal niet nodig, zo bleek in de 36 minuten en 51 seconden die volgden.

Wat is er interessant aan Wopke Hoekstra als interviewkandidaat? Misschien zijn onervarenheid. Ervaren politici zien vaak van mijlenver aankomen welke kant een gesprek opgaat. Die kunnen dan een kant op bewegen, of ze schakelen in het moment zelf. Hoekstra kon dat eigenlijk allemaal niet. In die zin was dit gesprek leuk om te doen.

Hij geeft antwoord op je vragen. Dat is voor een politicus al heel bijzonder. We dwongen hem in het begin van het gesprek het eerlijke verhaal te vertellen – en daarmee om zich op nog gladder ijs te begeven. Ik had niet verwacht dat dat zou lukken.

Hij bewandelde verderop ook precies het pad dat jullie voor hem hadden uitgestippeld. Hij liet zich meeleiden en dan ligt de macht bij ons – en ik zeg ‘ons’, want dit was echt een co-productie. Het klinkt altijd een beetje gezapig, maar hier ging letterlijk máánden onderzoek van een heel team aan vooraf. Deze uitzending klópte gewoon. Hoekstra zei wat Nynke had gezegd toen we het oefenden. Het klinkt oneerbiedig en het is niet het juiste woord, maar hij liep met open ogen in de valletjes die we voor hem hadden gezet. Van de een naar de ander, naar de ander. We dachten wel dat hij zich zou voorbereiden op het relletje rond de WW en dat bleek ook zo te zijn. Maar we hadden dus nog iets gevonden in het CDA-verkiezingsprogramma, waar hij zelf maar half van op de hoogte was: de eigen bijdrage voor een bezoek aan de huisartenpost. Daar wilden we hem mee confronteren.

Hij bleek de details rond die eigen bijdrage niet goed te kennen, jij moest hem de percentages aandragen die in het programma staan. En de kosten van een huisartsenbezoek. Dat is ook ontluisterend.

Lees verder in VARAgids 43 vanaf bladzijde 18.