Deceit S01: waar ligt de grens tussen uitlokking en aanmoediging?

Foto credit: Story Films & All3Media International

De zaak Rachel Nickell schokte het Verenigd Koninkrijk begin jaren negentig. De 23-jarige vrouw werd in een park in Londen 49 keer gestoken, voor de ogen van haar zoontje. Via profiling – dat toen nog in de kinderschoenen stond – kwam de politie terecht bij de verdachte Colin Stagg, die ongebruikelijke seksuele verlangens leek te hebben. Een rechercheur met als codenaam Lizzie James werd ingezet en moest een seksuele connectie met hem maken om hem – mogelijk – een bekentenis te ontlokken.

Wie de vierdelige miniserie ziet zal bij vlagen lastig voor ogen kunnen houden dat Deceit grotendeels waargebeurd is. Van alle aannames die ten grondslag lagen aan het onderzoek tot de undercoveragente die zich te veel verbonden ging voelen met haar doelwit: de zaak was vergeven van fouten en verkeerde keuzes. Profiling leidde tot tunnelvisie en aannames waarvan nauwelijks zeker was dat ze hard bewijs zouden opleveren.

Het claustrofobische Deceit ontleedt heel knap hoe mechanismen van vooringenomenheid en publieke opinie soms werken – de serie is in dat opzicht thematisch zeer verwant met de fenomenale Nederlandse film De Veroordeling , over de Deventer moordzaak. Ook bij Deceit gingen de makers niet over één nacht ijs: zij baseerden hun script op uitgebreid onderzoek en tientallen interviews met betrokkenen.

Hoofdrolspeelster Niamh Algar is voortreffelijk als de zelfverzekerd ogende Lizzie James, de vrouw die gebukt gaat onder de druk die het onderzoeksteam op haar schouders legt en haar groeiende twijfels over de schuldvraag. De grens tussen uitlokking en aanmoediging is – ook juridisch – lastig vast te stellen, leert de zaak Nickell ons drie decennia later nog steeds. Kan je op basis van verlangens van een potentiële dader vaststellen of hij zich daadwerkelijk zal ontpoppen tot seriemoordenaar? En is een klein risico het waard om vroegtijdig in te grijpen als er eigenlijk nog geen enkel bewijs voorhanden is?