Dear White People S01: Monumentale televisie

‘The revolution will not be televised’, zo schreef de Amerikaanse, zwarte kunstenaar en activist Gil Scott-Heron in 1970. Het is de titel van een gedicht dat destijds uitmondde in een bezwerend nummer. Een soort proto-hiphop, waarin de poëet, begeleid door conga-geroffel, uiteenzet wat de zwarte man niet zou moeten doen in zijn streven naar revolutie: televisiekijken. Televisie heeft in de afgelopen decennia niettemin een revolutionaire werking gehad.

Dat is een gegeven waar wonderkind Justin Simien (1983), de bedenker van de tv-serie Dear White People, zonder twijfel mee bekend is. Maar laten we het eerst over zijn gelijknamige film uit 2014 hebben, die insloeg als een bom: wat cultuurwetenschappers en sociologen al jaren schreven, en zwarte mensen wisten – dat witte mensen privileges bezitten op basis van hun huidskleur – werd opeens gegoten in een toegankelijke kunstvorm. De hoofdrol was voor het personage Samantha White, een intelligente zwarte vrouw die in haar radioshow op de campus van een chique universiteit aankaartte hoe het is om zwart te zijn.

Om haar punt te maken, gebruikte White een scherpe vorm van cynisme. Ze sprak de luisteraars aan met ‘dear white people' en verzocht ze vervolgens om iets te laten. Vraag zwarte mensen niet naar hun afkomst, bijvoorbeeld. De reacties die ze kreeg van hardvochtige proleten kun je kwalificeren als defensief. Waarmee de link naar de echte wereld is gelegd: kijk maar naar de manier waarop in Nederland het boek White privilege van wetenschapster Gloria Wekker werd ontvangen. Of bestudeer de commentaren op het boek Hallo witte mensen van schrijfster en actrice Anousha Nzume.

De trailer van de onlangs verschenen, revolutionaire televisieserie Dear White People werd eveneens hevig bekritiseerd door een overwegend wit publiek. Het vond de premisse – onder meer het bestaan van white privilege – maar kul. Simien zag in dit rumoer een bevestiging van het bestaan van wit privilege. Met zijn Netflix-serie verkent hij dit nijpende probleem verder. Hoe kan de perceptie van witte mensen worden beïnvloed? En wat kunnen zwarte mensen hier zelf aan bijdragen?

Simien onderzoekt in elke aflevering vanuit één van zijn personages hoe onwetendheid werkt en hoe ze bestreden kan worden. De grote katalysator van de verhaallijn – naast slavernij en geïnstitutionaliseerd racisme - is een feestje waarop witte studenten zich verkleden als zwarte stereotypes. Dit vernederende evenement brengt aan de oppervlakte hoezeer racisme, of in het minste geval onwetendheid, sluimert op de overwegend witte universiteitscampus. Overigens is er aan de andere zijde van het kleurspectrum eveneens stomheid te bespeuren: mensen zijn er, zoals Simien weet aan te tonen, in alle morele soorten en maten.

Journalist Lionel (DeRon Horton) merkt op een gegeven moment op dat zwarte mensen, in tegenstelling tot witte mensen, maar weinig rollen kunnen spelen in het leven. Ze zijn óf non-conformist (crimineel), óf conformist (Bill Cosby, vóór zijn verkrachtingsschandaal). Met de uiteenlopende, overwegend zwarte personages, die uitstekend zijn uitgewerkt, laat Simien het evidente doch noodzakelijke zien: hoe divers de zwarte gemeenschap is. Op de universiteit, waar menigeen tevens zijn seksuele ik ontdekt, wonen scherpzinnige homoseksuelen als Lionel en vindingrijke hielenlikkers als Coco (Antoinette Robertson).

Een opvallend, wit personage is Samantha's vriendje Gabe (John Patrick Amedori). Hij staat niet alleen voor de indringer – niet iedereen is blij met Sams keuze voor een witte minnaar – maar fungeert ook als een stand-in voor de witte kijker: hij is de buitenstaander die in aanraking komt met zijn eigen privileges. Gabe is daarmee een instrument waarmee sceptici gevoelens over hun zwarte medemens kunnen bijstellen en hun eigen voorrechten kunnen begrijpen.

Dan moet wel het systeem worden bestreden, zo blijkt in de slotaflevering. Er wordt namelijk nogal vals gespeeld door machtige, vaak witte mannen. Zij willen de status quo behouden op de campus. Dat houdt bijvoorbeeld in dat Samantha (in de serie gespeeld door de talentvolle Logan Browning) en haar zwarte studiegenoten, of ze dat nu willen of niet, afgezonderd van de witte studenten wonen in hun eigen pand. Dit is een privilege dat ze moeten koesteren: het kan zo worden weggenomen. Zo lang bestaan dergelijke verworvenheden immers nog niet voor de studerende zwarte mens in Amerika.

Maar, zoals Samantha stelt: ‘Anarchisten veranderden en veranderen de wereld.’ Ze demonstreert en debatteert. Sommige witte wereldgenoten zijn haar vermeende klaagzang echter zat. Ze vinden dat racisme nauwelijks bestaat: ‘Kunnen we nooit meer gewoon plezier beleven?’ Dat plezier ziet er dus uit als witte studenten die zich in een lollige bui uitdossen als zwarte clichés en dito beroemdheden: een moderne vorm van blackface.

Bedenker Simien visualiseert de aanloop en de nasleep van deze indringende gebeurtenis met een geniale cast en crew (zo regisseert de kersverse Oscarwinnaar Barry Jenkins een van de afleveringen). Het resultaat is een monumentale televisieserie. Terwijl de film Dear White People een treffend pamflet is, kun je dit 4,5 uur durende vervolg omschrijven als een gewichtigere handleiding voor white privilege. Serieus van toon dus, maar gelukkig ontbreekt ook de humor niet. Twee voorproefjes: ‘In Game of Thrones zijn de zwarte personages uitsluitend slaven.’ En: ‘Black hair matters.’

De combinatie van lichtzinnigheid (humor) en somberheid (racisme) staat steevast garant voor een roerende ervaring. Ook nu weer, in de bioscoop, waar Get Out draait: een horrorfilm over een zwarte jongen die tijdens een weekendje weg voor het eerst kennismaakt met zijn witte schoonfamilie. In Dear White People zou zoiets een unicum zijn, als je Coco mag geloven. Witte mannen willen wel seks met haar hebben, maar kunnen echt niet thuiskomen met een zwarte vrouw. Gelukkig denkt Gabe daar anders over. Hij is smoor op Samantha – waarmee duidelijk wordt dat de revolutie, al dan niet op tv, altijd begint met liefde.