De politiek van de bh

 

Het is een van de hardnekkigste mythes uit het feminisme: de bh-verbranding. De tweede feministische golf zou ingeluid zijn met flikkerende vreugdevuren waarin vrouwen hun bh’s, symbool van onderdrukking en de vrouw als seksobject, wierpen. Maar gek genoeg heeft er in Nederland nooit ook maar één bh gesmeuld. Welgeteld één korset (dat ook toen niemand meer droeg) is op 23 januari 1970 in vlammen opgegaan. Die dag bestormden twintig dolle mina’s uit protest het instituut Nyenrode, omdat er geen vrouwen tot de opleiding werden toegelaten. Daarna zette het gezelschap koers naar het standbeeld van Wilhelmina Drucker in Amsterdam, waar ze als eerbetoon aan haar strijd voor het vrouwenkiesrecht een korset verbrandden.

Het gekke is dat ook in het buitenland dit soort verhalen over brandende bh’s de ronde doen, terwijl ook daar volgens historici nooit een snipper bewijs voor is gevonden. Wel waren er ludieke acties waarbij vrouwen en plein public hun bh uittrokken, zoals oud-wethouder Hannah Belliot onlangs in een debat over feminisme ophaalde. Kersvers uit Paramaribo zag ze in Utrecht een groep protesterende vrouwen voorbij komen, bij wie ze zich aansloot. Bij de Dom grepen ze ineens in hun bloesjes. ‘Ik dacht, wat doen ze nou, zoeken ze hun geld – want Surinaamse vrouwen bewaren daar hun zakdoek met geld - maar ze trokken hun bh uit en wierpen die weg. Dus ik ook!’

Mogelijk waren ze geïnspireerd door ludieke acties tijdens de Miss America verkiezing van ’68 waar vrouwen ‘symbolen van vrouwenonderdrukking’ zoals make-up, krulspelden, hakken en inderdaad, ook een bh, in een vuilnisbak kieperden.

Hoe het ook zij, de bh had eind jaren zestig afgedaan voor jonge vrouwen. Een halve eeuw na de uitvinding ervan, werd ze in de ban gedaan. (Terwijl die hele bh juist door de Amerikaanse feministe Mary Phelps Jacob en haar Franse dienstmeisje was uitgevonden om vrouwen te bevrijden van het korset. Want het korset was pas echt vrijheidsbeperkend. En dat vonden niet alleen de eerste-golf-feministes, maar ook artsen). Maar niet voor lang. Naar schatting 75 tot 95 procent van de vrouwen draagt in het westen inmiddels weer een bh.

Maar to wear a bra or not to wear a bra , that’s ook nu weer the question voor een beetje feminist. Want er schijnt weer een bh-loze trend de kop op te steken, die gek genoeg samengaat met een zeer zichtbare bh-trend. En het grappige is: beide kampen beroepen zich daarbij op het feminisme.

Vorig jaar zomer signaleerde Het Parool dat ‘de tiet’ terug is: van de rode loper tot zomerfestivals – de vrije borst mocht weer gezien worden en tekende zich af onder spaghetti-hemdjes en galajurken. En voor wie dat toch té vond, zo helemaal zonder, was er godlof weer de zachte, niet voorgevormde bh, die de borst zoals-ie was – met zichtbare tepel bij een windvlaagje of rilling – in volle glorie liet zien.

Ongeveer terzelfder tijd lanceerde lingerie-ondernemer Marlies Dekkers de campagne ‘ Because I am a Feminist ’. Die moest vrouwen uitdagen om te vechten voor hun dromen en om onafhankelijke vrouwen te worden. Sexy lingerie was volgens Dekkers daarbij onontbeerlijk: vrouwen mochten zich vandaag de dag volgens het ‘feminiene feminisme’ weer aantrekkelijk en vrouwelijk gedragen. Haar lingerie droeg ertoe bij dat vrouwen zich goed en sexy voelen, legde ze uit in verschillende interviews. Die bh’s mochten dus best zichtbaar zijn; de vrouwelijkheid uitgedragen. Nu zou haar verhaal gemakkelijk afgedaan kunnen worden als marketingpraat, ware het niet dat sterren als Beyoncé ook halfnaakt in lingerie hun I-am-a-feminist boodschap verkondigden. Met een vette knipoog naar Madonna die in de jaren negentig al bij wijze van empowerment in haar punt-bh op het podium stond.

Dat de ene trend naast de andere kan bestaan is omdat het feminisme, anders dan vijftig jaar geleden, een veelstromenland is geworden: Twitter en Facebook hebben een soort one-issue activisme/feminisme in het leven geroepen waardoor vrouwen zich boos kunnen maken over het gebrek aan vrouwen in de techniek óf over de pay-gap , zonder automatisch ook te ageren tegen alledaags seksisme of de positie van moslima’s.

Het feminiene feminisme van Beyoncé en Marlies Dekkers – waarbij vrouwen hun vrouw-zijn en hun seksualiteit ‘vieren’ – bestaat naast het meer hippie-achtige feminisme waarin het volgens trendwatchers draait om authenticiteit, zowel in kleding, cultuur als beeldtaal. Er 'komt er een nieuwe emancipatiegolf op gang,' zei merk- en trendstrateeg Marie-Lou Witmer erover in Het Parool. 'Vrouwen hebben weer het gevoel dat ze goed zijn zoals ze zijn, mode is de taal waarmee dat wordt geuit.'

Echte vrouwen; ze laten zien zoals ze echt zijn, dat is ook waar het de 26-jarige Hayat Rachi om te doen is. Vorig jaar begon ze haar eigen feministische lingerielijn omdat ze zich ergerde aan het bestaande aanbod van beugel- pushup en voorgevormde bh's die omhoog willen stuwen, willen vergroten en verdoezelen. Volgens Rachi zijn ze er te veel op uit om vrouwen als seksueel object neer te zetten. Haar lingerie is gemaakt van zachte materialen. Ze wil vrouwen weer baas over hun eigen lichaam laten worden en hen niet veranderen.

Daarmee sluit ze naadloos aan op de free-the-nipplebrigade een beweging van vrouwen (onder wie celebs als Rihanna, Miley Cyrus en Lily Allen) die de dubbele moraal aankaarten als het om blote borsten gaat. Half-blote prammen in reclames mogen, maar je kind in het openbaar de borst geven en daar een foto van plaatsen op Facebook ‘kan echt niet’ en komen niet door de censuur van die media heen. Een kankeronderzoeker die vrouwen met een filmpje wilde uitleggen hoe ze hun borsten moeten onderzoeken, moest om die reden zelfs uitwijken naar een dik mannenlichaam met tieten (wat een hilarisch effect heeft) omdat het anders gecensureerd zou kunnen worden op Facebook. Sindsdien is de ludieke actie terug. Niet door bh’s uit te trekken en borsten in hun volle glorie te laten zien – dat werkt vanwege de censuur contraproductief – maar door iets aan te trekken. T-shirts met tepels bijvoorbeeld of een Tatatop – een huidkleurig bikinibovenstukje met nep-tepel. Lingerie is opnieuw politiek geworden.

Bra Wars: Hollywoods Affäre mit den BH, Arte, 22:05 uur