De biografie van Penoza

Pieter Bart Korthuis (scenarioschrijver) ‘Johan Nijenhuis vroeg of ik nieuwe ideeën had voor een serie. Talpa was net begonnen en was ernaar op zoek. Ze wilden iets met misdaad, vrouwen, Charlie’s Angels. Ik was met Keyzer & De Boer Advocaten bezig en kwam geregeld in de rechtszaal om echte advocaten te volgen. Ik zat vaak naast de vrouwen van verdachten. Zo kreeg ik het idee over de misdaadvrouw. Niet één specifieke, maar meerdere zoals bij Gooische vrouwen. Johan Nijenhuis zei: dan noemen we het Penoza. Ik heb het gepitcht bij Talpa en ze vonden het geweldig. Een week later kon ik aan de slag om een format te schrijven.’

 

[blendlebutton]

Diederik van Rooijen (regisseur) ‘Ik werd benaderd door Harold Oomes van Talpa voor de regie. Het was bedoeld als een soort Gooische vrouwen of Voetbalvrouwen van de misdaad. Een stuk luchtiger. Al was het script serieuzer dan de pitch. Ik dacht, het rijmt nog niet helemaal. Maar ik zag het zeker zitten.’

Korthuis ‘We hebben vier afleveringen geschreven. Het verhaal ging over de drie vrouwen Carmen, Hanneke en Sandrina en het ging richting comedy. Het was spannend of Talpa groen licht zou geven. Maar toen werd de hele omroep uit de lucht gehaald. Dan baal je. Gelukkig ik had goede contacten met Brigitte.’

Brigitte Baake (eindredacteur drama KRO) ‘Ik was in de gang bij Johan of Pieter-Bart en hoorde alleen de naam. Penoza. Dat was de trigger. Ik dacht: wat is dit? Ik was al snel geïnteresseerd, maar moest wachten omdat de bal ergens anders lag. Dat Talpa mislukte, was ons geluk.’

Korthuis ‘Bij de publieke omroep kon ik iets maken wat dichter bij mezelf lag. Minder commercieel.’

Van Rooijen ‘Ik dacht, dit is een stap in de goede richting. Het zwaardere is toch wel mijn ding. Penoza ging naar een persoonlijk dramatisch verhaal.’

Baake ‘Het was een serie met een plotje per aflevering. Met elke keer een nieuw voorval. Ik wilde er een doorlopend verhaal van maken. Wat serieuzer. Het is een wereld waar moraal een andere rol speelt. Dat roept vragen op. Ik wilde karakterontwikkeling: hoe breng je Carmen in een lastiger parket? Wat doe je als familie? Penoza zou op Nederland 1 komen. We kregen extra tijd om het te ontwikkelen.

Korthuis ‘Er kwamen acht maanden bij. Dat heeft een enorme kwaliteitsverbetering veroorzaakt. Gewoonlijk moet je een tv-serie snel opleveren. Nu kon ik afstand nemen van het materiaal. Ik had een sterk team om me heen, met Franky Ribbens en Karin van de Meer als vaste waarden.’

Van Rooijen ‘De cast werd ook serieuzer. Dat kwam door de KRO.’

Monic Hendrickx (actrice) : ‘Het leek me meteen een interessante rol, een vrouw in zo’n organisatie.’

Korthuis ‘Monic Hendrickx stond vrij snel bovenaan de wensenlijst. Ze is een van de beste actrices van Nederland. Ze was alleen niet bekend bij het grote publiek. Monic deed veel arthouse films als De Poolse bruid en Nynke. Ze had niet zoveel glamour.’

Baake ‘Mensen bij NPO 1 waren bezorgd dat ze een te artistieke uitstraling had. Ik moest iedereen intern overtuigen.’

Van Rooijen ‘We hebben nog extra foto’s laten nemen. Dat kun je je nu niet meer voorstellen.’

Monic Hendrickx ‘Ik deed de eerste auditie zo’n drie jaar voordat we de serie maakten. Toen het dichterbij kwam, was er twijfel of ik glamoureus genoeg was. Ik was in Zuid-Afrika Stellenbosch aan het opnemen en kreeg de vraag om glamourfoto’s te maken. Ik dacht: huh?’

Baake ‘Door haar een Amsterdams accent te geven en blond haar zou ze weggaan van het
Monic Hendrickx-gevoel. We hebben haar weer getest en ze was met glans de beste.’

Hendrickx ‘Uiteindelijk is de glamour heel snel weggevallen.’
Baake ‘We hebben het blonde haar geleidelijk laten verdwijnen. In seizoen twee was er nog een tussenkleur. In seizoen drie was het gewoon Monic.’

Korthuis ‘Door Monic had de serie een aanzuigende werking op andere acteurs. Fedja van Huêt en Thomas Acda zeiden ja. We hadden meteen al een ongelooflijke A-cast.’

Baake ‘Maar toen zei de netmanager dat er geen plek was op Nederland 1. Het programma zou nog zeker een jaar op de plank moeten liggen. Nederland 3-netmanager Suzanne Kunzeler had haar oren goed open gehouden. Ze was hiervoor eindredacteur drama bij NCRV. We hebben samen met Pieter Bart Keyzer & De Boer opgezet. Ze zei: kan Penoza niet bij ons?’

Korthuis ‘Het was geen leuke mededeling dat we van het belangrijkste scherm werden gehaald. Je raakt meteen veel kijkers kwijt. We kregen wel de vrijheid om het iets grimmiger te maken. Nederland 1 heeft een ouder publiek. Het verhaal mag niet te technisch worden. Voor Nederland 3 moest het wat stoerder zijn. Al hebben we het script niet enorm veranderd. Het stond allemaal al ontzettend in de steigers.’

Baake ‘Er was meer ruimte voor lef. Het voelde experimenteler.’
Van Rooijen ‘Voor mij was het niet heel anders. Ik had toch al de filosofie: we draaien het zo heftig als we willen. In de montage kunnen we het altijd nog temperen.’

Korthuis ‘Oorspronkelijk zou ik de serie zelf regisseren, maar Johan en ik zagen dat Diederik een groot talent was. Diederik is heel visueel. Hij vertelt het verhaal in een enorme vaart en met veel cameravoering. Dat zou ik nooit zo goed kunnen.’

Van Rooijen ‘Cameraman Willem Helwig is een essentiële factor geweest voor de serie. Hij is enorm betrokken geweest bij de ontwikkeling.’

Baake ‘Diederik is een imponerend verteller. De combinatie van het verhaal en zijn regie gaf de serie de smoel die zo goed werkte.’

Van Rooijen ‘We hadden heel weinig draaidagen per aflevering. De eerste weken was dat erg heftig voor Monic.’

Hendrickx ‘Er stonden maar zes draaidagen per aflevering. Dat wist ik niet van te voren. Het is niet per se prettig om te doen, want de druk ligt erg hoog. Ik zit in veel scènes en voel me verantwoordelijk. Omdat het zo snel gemonteerd wordt, zijn er ook veel shots nodig. De dagen zitten overvol.’

Van Rooijen ‘Monic moest de rol nog vinden. We hebben veel overlegd. Ik zei: speel de scene eerst eens als een vriendelijke moeder en daarna als een kwaad brein. Het is een organisch proces. Waarbij ik het vertrouwen van Monic moest winnen.’

Hendrickx ’In het begin vond ik werken met Diederik erg lastig. Hij bereidt zich niet tot in de puntjes voor. Hij leest de scènes de avond ervoor door en gooit het roer om. Maar daarom staat iedereen wel op scherp. Dat is de kracht van de serie. Je moet veel improviseren.’

Van Rooijen ‘Je kunt niet zestig dagen achter elkaar draaien zonder een hele goede voorbereiding, maar ik wil de avond ervoor nog vrij kunnen zijn om dingen te veranderen. Dat is voor de acteurs en crew soms schakelen.’

Hendrickx ‘Wat de toon en sfeer wordt, weet je pas achteraf. Het wordt in de montage bepaald. Men noemt Penoza on-Nederlands, al vind ik dat een beledigende term. Wat wordt bedoeld: de serie is niet toneelmatig. Er zijn weinig woorden en veel is in spreektaal. Penoza is snel gemonteerd en iedereen vond het spannend, van de notaris tot de snackbarhouder. Toen ik dat merkte, had ik vertrouwen in wat Diederik deed.’

Van Rooijen ‘Monic moest er bij mij achterkomen dat het goed zit qua smaak.’
Korthuis ‘We hebben ervoor gewaakt dat Carmen geloofwaardig bleef. Carmen moet altijd je buurvrouw kunnen zijn. Dat was de eerste drie seizoenen de belangrijkste drijfveer. We hebben ervoor gezorgd dat het gezin op één komt.’

Hendrickx ‘Vreemd genoeg blijven mensen vinden dat ik een goede moeder ben. Waarschijnlijk omdat mijn gevecht herkenbaar is.’

Baake ‘Mensen moeten zich met haar kunnen identificeren. Ze roept zowel afschuw als bewondering op.’

Hendrickx ‘Ter voorbereiding heb ik The Godmother gelezen over Thea Moear, de rechterhand van Klaas Bruinsma. Maar daar is Carmen uiteindelijk niet op geïnspireerd. Moear is een zakenvrouw zonder kinderen. Carmen is een moeder die opeens terechtkomt in een wereld waar het eten is of gegeten worden. Voor het tweede seizoen heb ik The Sopranos verslonden. Ik moest een extra laag toevoegen. Namelijk dat Carmen gek wordt in die wereld. Die schizofrene kant moest ik ontwikkelen. Ze is een beetje een black widow, al ligt dat er niet te dik bovenop. Het Amsterdamse accent is ook erg belangrijk. Het mag niet te komisch worden. Tegen haar broer praat ze platter dan tegen een notaris. Ik vraag zelf of ik delen kan nasynchroniseren die ik niet goed vind. Soms wordt het gehonoreerd, soms is men al tevreden.’

Korthuis ‘Het rare: Penoza zou maar één seizoen krijgen. Aan het einde heeft Carmen alle schepen achter zich verbrand.’

Baake ‘Het was eigenlijk een lange speelfilm van 400 minuten. We hadden alles opgebruikt in het oorspronkelijke plan. Maar Penoza bleek een groot succes voor Nederland 3. De pers was ook erg positief.’

Van Rooijen ‘Ik vond het superfijn om te horen dat we door konden met een nieuw seizoen. De samenwerking was van alle kanten lekker.’

Korthuis ‘Het was wel een tour de force om haar geloofwaardig terug te laten komen. Het was echt een afgerond verhaal.’

Hendrickx ‘Ik had niet verwacht dat het een langdurige rol werd. Ik had nooit in lange series gezeten. Maar het krijgt zo wel de diepte van een toneelstuk. Er is tijd voor de ontwikkeling van je personage.’

Korthuis ‘De serie is per seizoen wel meer actiegedreven geworden. Ik had juist het intermenselijke en de humor hoog zitten. Ik stop er een lichte toon in. Diederik heeft het donkerder gemaakt dan ik in gedachten had. Per seizoen ook meer.’

Baake ‘De actie is wel toegenomen. Dat komt niet alleen door Diederik, internationaal is het ook zo. Kijk maar naar Narcos en Game of Thrones. Er is wel een grens van wat aanvaardbaar is. Regisseurs en editors kunnen iets extra lekker maken met een geluidseffect van een krakende schedel eronder. Ik kan er om lachen maar zeg wel: sorry, dat gaat te ver.’

Van Rooijen ‘Ik wil geweld niet uitbuiten. In seizoen 1 hadden we nog twee slow motion shots wanneer iemand wordt omgelegd. Maar we zijn met die verheerlijking gestopt. Mensen hebben pijn en daar geniet niemand van.’

Korthuis ‘Diederik heeft veel omgegooid. Niet altijd in overleg. Ik zou nu niet meer accepteren dat iemand zoiets niet terugkoppelt: ik wil bij een serie eindverantwoordelijk zijn voor elke aflevering. Hij maakte vrij extreme keuzes. Vooral in het spectaculaire.’

Van Rooijen ‘Ik heb juist veel extra tijd in het persoonlijke gestopt. Niet in het gewelddadige.’

Korthuis Hij liet bijvoorbeeld opeens zonder goede reden de kinderen ontvoeren. Dat hebben we in de montage teruggedraaid. Het was een te extreme keuze.’

Van Rooijen ‘Bij die ontvoering heb ik ook de mogelijkheid gefilmd dat je het terug kon draaien. Twee versies dus. Het kwam niet in dat seizoen terecht, maar werd later wel gebruikt. Het kwam schijnbaar te vroeg. Tegelijkertijd heb ik weleens een personage dat in het script overleed, laten leven. Sommige acteurs zijn daardoor nog seizoenen doorgegaan.’

Hendrickx ‘Het wisselt per aflevering: soms heeft het plot de overhand, soms zit het vol op de persoonlijke ontwikkeling. De rol is voor mij altijd interessant gebleven.’

Korthuis ‘Ik waardeer erg dat Diederik zoveel materiaal schoot. We hadden altijd keuze. Het hele seizoen werd tegelijk gemonteerd. Iets uit aflevering vijf kon ook naar twee. Het was een enorme puzzel die hij knap wist te leggen. Het is niet voor niets dat hij nu in Amerika zit.’

Baake ‘Dat Pieter Bart na seizoen drie stopte, was logisch. Hij was uitverteld. Hij had alles over Carmen gezegd.’

Korthuis ‘Seizoen drie zou het laatste worden. Dan schrijf je naar een einde toe. Het verhaal was klaar en afgerond. Maar van hogerhand werd om seizoen vier en vijf gevraagd. In de montage moest er een ander einde aan worden gemaakt. Dat is voor mij niet leuk. Maar als je naar de kijkcijfers kijkt, is het een steeds groter succes geworden. Penoza is altijd gestaag gegroeid. Ik ben ermee gestopt omdat het moeilijk was om Carmen geloofwaardig te houden. Daarnaast had ik ook nog een Penoza-boek geschreven én drie seizoenen. Ik was klaar voor iets nieuws.’

Van Rooijen ‘Elk seizoen wordt intenser. In het vierde seizoen wilde ik dat er eindelijk iets met de kinderen zou gebeuren. Die ontwikkeling was nodig. Vandaar de heftige verhaallijn met Boris. Zoiets komt binnen. Dat moet ook. Ik wil dat er iets gebeurt met mensen waar je om geeft.’

Hendrickx ‘Sommige kijkers vinden Penoza te heftig. Ik denk dat de werkelijkheid nog extremer is. Dit is geen wereld waar je gezond uitkomt.’

Van Rooijen ‘In seizoen vier lopen de problemen meteen op. Dan moet je handelen. Net als in het echte leven ga je minder over je diepe gevoelens praten.’

Baake ‘Het vierde seizoen is vrij donker. Het werd iets teveel in het gekke gezocht. Het vijfde is meer realisme geworden.’

Hendrickx ‘Ik houd erg van het familiethema van Penoza. In het vijfde seizoen komt dat goed naar voren.’

Van Rooijen ‘Dat ik ben gestopt, is dubbel. Ik ben betrokken bij de verhaallijn van seizoen vijf, maar kon Penoza niet regisseren omdat ik een film draai in Amerika. Mijn hart ligt er nog wel. Het is een beetje mijn kindje.’

Korthuis ‘Nadat een aflevering van Keyzer & De Boer werd uitgezonden, belde alleen mijn moeder. Bij Penzoa kwamen gedurende de aflevering al reacties binnen. Op het schoolplein spraken mensen me aan. Familieleden begonnen erover. Je hebt iets gemaakt wat impact heeft. Dat doet je toch heel goed.’
Van Rooijen ‘Op straat riepen mensen opeens: Carmen! Berry! Hun karakternamen dus. Dat gebeurt in Nederland nooit. Alleen bij soaps. Er werden ook nare dingen naar Berry geroepen toen hij iets onaardigs bij Carmen had gedaan.’

Hendrickx ‘Mijn twijfel was het Swiebertje-effect: ik hoop niet dat ik tot mijn tachtigste Carmen ben. Tv zorgt voor een ander soort bekendheid. Dat is even wennen, maar voor mij is het prettig gebleven. Als ik redelijk vermomd over straat loop, krijg ik complimenten van mensen die het leuk vinden. Penoza is ontzettend positief ontvangen. Ik heb er prijzen mee gewonnen. Ik ben blij dat ik deze rol heb gespeeld en ben trots op de serie.’

Baake ‘Misschien hadden we op Nederland 1 anderhalf keer zoveel mensen gekregen. Maar eigenlijk denk ik dat het maximale aantal kijkers voor Penoza 1,4 miljoen is, inclusief uitgesteld kijken. Op Nederland 1 waren we aanvankelijk een matig kijkcijfersucces geweest, maar voor Nederland 3 waren we een succes. We hebben Penoza goed en rustig opgebouwd.’

Van Rooijen ’Ik ben momenteel de Penoza-film aan het schrijven. In mijn eentje. Of hij er gaat komen? Ik ga er wel vanuit. Ik ben al ver met het script en heb er goed contact over met de producent NL Film. Het script gaat constant heen en weer tussen ons. Of het de afsluiting van Penoza wordt? Dat weet ik nog niet. Carmen wil maar niet dood hè. Wie weet zien we haar uiteindelijk als grijze Penoza terug.’

[/blendlebutton]