Column: De wederopstanding van Sisi

Als klein meisje was het voor mij elke kerst vaste prik: het kijken van de Sissi -trilogie uit de jaren 50. Het voelde als kijken naar een waargebeurd sprookje, over een prachtige ‘prinses’, hertogin Elisabeth (Romy Schneider, ten tijde van de opnames niet eens zo gek veel ouder dan de echte, toen 15-jarige, Sisi), en een knappe ‘prins’, Frans Jozef (Karlheinz Böhm), niemand minder dan de keizer van Oostenrijk, die ook nog eens liefde boven plicht verkoos.

Foto credit: Erma Film

Het hoogtepunt in de eerste film was het moment van het bal, waar Frans Jozef zich eerst realiseert dat het lieftallige plattelandsmeisje Liesl dat hij tijdens een wandeling ontmoette niemand minder dan zijn jonge nicht Elisabeth is, om vervolgens ten overstaan van alle genodigden Elisabeth – tegen haar eigen uitdrukkelijke wens in – uit te roepen tot zijn aanstaande bruid, in plaats van haar oudere zus Helene.  

Het zou vele jaren duren voordat ik me realiseerde dat wat Frans Jozef deed helemaal niet superromantisch was, maar in feite het zoveelste verhaal waarin een man de 'nee, ik wil niet' van een vrouw niet accepteert.

Foto credit: Beta Film

De trilogie ging niet helemaal aan alle historische strubbelingen voorbij – het moeilijke wennen van vrije geest Elisabeth aan de strikte regels van het Weense hof; het gemopper van sommige landen die onder het Habsburgse rijk vallen – maar regisseur Ernst Marischka bracht het toch vooral als een weelderig sprookje met soms wat kleine ongemakken.

Maar het laatste jaar lijkt er een kentering gaande, met een handvol series en een film die juist ook de gruizige en groezelige kanten van haar leven benadrukken. Misschien wel de meest hitsige variant is de tv-serie Sisi (te zien bij NPO Plus), waarvan een tweede seizoen in de maak is. Onze allereerste kennismaking met Elisabeth (Dominique Devenport) is bij haar in de slaapkamer, terwijl ze zichzelf aan het bevredigen is. Om zichzelf voor te bereiden op haar huwelijksnacht, zoekt Sisi inspiratie bij een Kama Sutra-kaartspel en vraagt ze tips aan een prostituee die Frans Jozef net heeft bezocht (later promoveert Elisabeth haar zelfs tot haar persoonlijke hofdame).  

Foto credit: Netflix

De serie Die Kaiserin  – vanaf 29 september bij Netflix – benadrukt juist hoe Elisabeth (Devrim Lingnau) aan het hof steeds meer wordt behandeld als een object. Niets is meer privé; van de maagdelijkheidstest die wordt gadegeslagen door een dokter, een handvol hofdames en een kardinaal, tot wat ze moet dragen tijdens de huwelijksnacht. Zelfs haar tanden worden voor haar gepoetst. Ook blijken zowel Elisabeth als Frans Jozef te zijn voortgekomen uit ongelukkige huwelijken. Elisabeths vader flirt met andere vrouwen – en doet wel meer dan alleen flirten – in het bijzijn van zijn echtgenote. Ook schoonmoeder Sophie kan weinig passie of überhaupt respect voor haar echtgenoot opbrengen. ‘Ik word alleen voor officiële gebeurtenissen van stal gehaald,’ zo grapt hij zelf.

En beide series hebben oog voor de dreiging en de groeiende onrust in het keizerrijk, dat toen uit meerdere landen dan alleen Oostenrijk bestond, en daarbuiten. Keizer Frans Jozef maakt zich daarbij ook niet geliefd. Afhankelijk van welke serie je ziet, is hij of te weekhartig ( Die Kaiserin ), of te stijfhoofdig ( Sisi ). Maar, bij beiden staat wel één ding buiten kijf: de diepgaande wederzijdse aantrekkingskracht tussen Elisabeth en Franz Josef. Maar is het genoeg?

Foto credit: The Searchers

De film Corsage , sinds 15 september in de bioscopen, voorspelt weinig goeds. De film volgt een bittere en gedesillusioneerde veertigjarige Elisabeth (Vicky Krieps, Old , Phantom Thread ), die weinig zin meer in haar leven ziet. En zelfs al is er nog wel iets van genegenheid tussen haar en Frans Jozef – zo delen ze een gezamenlijke masturbatiesessie – haar huwelijk verliep duidelijk niet zoals ze gehoopt had.

Ook haar prins op het witte paard bleek uiteindelijk de zoveelste in de rij van teleurstellende echtgenoten te zijn.