Bioscooppremière: mother!

 

Nooit, helemaal nooit, brengt Hollywood een film voort als mother! Dit is echt een unicum: dat Paramount dit financiert is een wonder en ze zullen er lang over hebben nagedacht. Vooral de onvoorwaardelijke steun voor het project van Jennifer Lawrence, een van de machtigste Amerikaanse actrices van het moment, schijnt de doorslag te hebben gegeven. Na afloop van de eerste interne screening zullen de executives en marketeers slecht hebben geslapen: hoe verkoop je deze film? Durf je hem überhaupt wel uit te brengen?

Laat je in elk geval niet in de luren leggen door de trailer waarmee ze vervolgens op de proppen kwamen. Die wekt de indruk dat dit een standaard horrorfilm is met Jennifer Lawrence. Dat klopt niet, maar bekijk hem toch:

Wat mother! wel is - en voor jou persoonlijk is - weet je pas als je de bioscoop verlaat, nogal draaierig waarschijnlijk, weggeblazen, ontzet, of walgend, of woedend, geïntrigeerd of slechts geërgerd. Je hebt zojuist in elk geval de meest bijzondere Amerikaanse studiofilm sinds tijden gezien.

Hoofdpersonen zijn mother (Jennifer Lawrence) en him (Javier Bardem, de moordenaar uit No country for old men). Him is het prototype van de vrouwen-verslindende macho-kunstenaar. Een dichter die een veel jongere, adorerende en wonderschone muze nodig heeft maar aan haar onvoorwaardelijke devotie en aandacht lang niet genoeg heeft. Ze wonen in een vreemde maar prachtige achthoekige houten villa in een idyllisch veld. Familiebezit van him dat niet lang geleden is afgebrand maar door de liefdevolle zorg van mother in oude luister wordt hersteld. Dit terwijl hij writersblock zit te hebben op zijn werkkamer en zijn volgende meesterwerk als een recalcitrante drol maar niet naar buiten wenst te komen. Een poëtische stuitligging. Daarnaast kan him hem niet overeind krijgen; mother wil graag een kind maar de officieel zo succesvolle en viriele him faalt zowel op artistiek als seksueel terrein jammerlijk. Zijn ego dreigt dus te imploderen en bij narcisten als him is er dan maar één redmiddel: meer aandacht.

Op dat moment klopt man (Ed Harris) aan en begint het circus. Man is een totale vreemde die de zeer ongeloofwaardige vraag stelt of 'dit misschien een bed & breakfast is?' en in plaats van hem de deur te wijzen nodigt him hem binnen. Waarom? Aandacht! Aandacht is een leitmotiv in de film; na man komen er nog vele, vele anderen over de drempel en mother wordt vanaf dat moment door alle betrokkenen totaal genegeerd. Dat weten - en voelen - wij zo goed omdat we via de camera zelf mother zijn: als toeschouwer kijk je voortdurend over haar schouder of kijk je recht in haar gezicht: 66 van de 121 minuten die de film telt, bestaan uit close-ups van Jennifer Lawrence. De camera en wij identificeren ons letterlijk met haar; we draaien, lopen, horen en voelen voortdurend met haar mee. Het is camera-ballet als in Black Swan (ook van Aronofsky) en Birdman. We zien haar zodoende de invasie verwerken van steeds meer vreemden in haar huis en iedereen - him voorop - lapt mother zeer terloops aan zijn of haar laars. De ongelofelijk botheid waarmee dat gebeurt, in dat rare en claustrofobische maar tegelijkertijd heel lichte en open huis, levert een huiveringwekkende atmosfeer op:

Je ziet: voortdurend het hoofd van Jennifer Lawrence dat al die invasieve botheid probeert te verstouwen - het werkt ontzettend goed. Awkward is het woord niet eens; de manier waarop over haar heen wordt gewalst en de afschuwelijkheid van het gedrag van de anderen is erger dan tien Scandinavische familiedrama's bij elkaar. Dat extreem tenenkrommende van de sociale situatie werkt vaak ook hilarisch: het is zó erg dat je er na verloop van tijd alleen maar om kunt lachen als het nóg weer erger blijkt te kunnen. Maar er gaat vooral ook een grote dreiging van het gezelschap uit en ook van het huis zelf, dat iets organisch lijkt te hebben dat verbonden is met mother en dat, naarmate mother dichterbij een zenuwinzinking komt, de neiging lijkt te hebben terug te keren naar de afgefikte staat waarin het niet lang geleden verkeerde.

Tot nu toe is mother! een keiharde, vreemd grappige en hoogst aangrijpende psychologische thriller, die speelt met alle genreclichés die er bestaan maar daar toch net wat anders mee doet dan gebruikelijk. Je hebt nu het gevoel dat je de film, die al best wat verrassingen in petto had, wel in de vingers hebt. Dan wordt mother - onverwacht maar zeer gewenst - toch nog zwanger. Er komt een kleintje! En dan blijkt dat je de film helemáál niet in de vingers hebt.

Regisseur/schrijver Darren Aronofksy en zijn cast en crew (hulde voor de cameraman en decorbouwers) gaan in overdrive: vergeleken bij de psychose die mother! nu wordt, was de rest van de film bijna zo onschuldig als Bambi. 'Allegorie' is het woord dat Aronofksy en Lawrence de hele tijd laten vallen in interviews waarin ze wordt gevraagd wat het allemaal in hemelsnaam te betekenen heeft en inderdaad: alle kwaden die de mens als individu, de mensheid als geheel en onze moderne wereld in het bijzonder kunnen tarten, komen in één of andere gedaante voorbij in het achthoekige huis. Wederom niet op een typische horror-manier. Denk eerder aan deze formule: (Lynch + Polanski + Cronenberg + von Trier) x 10. Het moederschap van mother wordt een lijdensweg van letterlijk bijbelse proporties. Jennifer Lawrence wordt de stand in van alle mensen die ooit hebben geleden, vrouwen in het bijzonder. Haar overkomt een alles versplinterende en niet zelden stuitende stoet van obsceniteiten die eigenlijk gewoon te ver gaat en je ziel zo raakt dat je mother , als ze wanhopig schreeuwt "I GAVE YOU EVERYTHING !" erg goed begrijpt. Maar voor sommigen is everything niet alleen niet genoeg, maar zelfs irrelevant. Een trap in je bek kun je krijgen. Keer op keer.

De beste manier om mother! te benaderen, is op je gevoel, beslist niet met je ratio. En vergeet het pretentieuze waar de film af en toe in vervalt. Verheug je in de opzichtige symboliek en zwelg onbeschaamd in de pikzwarte visie van Aronofksy. Aanbidt de ongelofelijke lef waarmee de regisseur en de acteurs elkaar en het publiek opzwepen in deze opera-noir. Het maniakale, radicale en gedurfde gekkenhuis dat mother! heet en dat bij iedereen die wel eens geleden heeft of misbruikt is een snaar of wat zal raken, zul je in elk geval niet vergeten. Deze trashy waanvoorstelling is op heel veel manieren een unieke cinematografische ervaring.