Welke middeltjes helpen écht tegen kaalheid en welke bieden valse hoop?

De één vindt kaal worden geen probleem, terwijl de ander – man of vrouw - er onzeker van wordt en op zoek gaat naar iets om ertegen te doen. Niet voor niets zijn er talloze middeltjes zoals shampoos en supplementen die een volle haardos en een hernieuwd zelfvertrouwen beloven. Maar wat werkt nu écht tegen dunner wordend haar? En wat biedt vooral valse hoop in een tube of potje? Hoogleraar dermatologie Sherief Janmohamed scheidt de feiten van de fabels.

Prof. dr. Sherief Janmohamed is als dermatoloog verbonden aan het Universitair Ziekenhuis Brussel. In Nederland werkt hij bij de Intermedica Kliniek, een expertisecentrum voor haarziekten. Daar ziet hij mensen die problemen hebben met haaruitval, haardunning en kaalheid.

Samen met hem nemen we veelbesproken (nep)middeltjes onder de loep en ontdekken we welke behandelingen tegen kaalheid wél wetenschappelijk zijn onderbouwd.

Allereerst, wat gebeurt er nou eigenlijk als iemand kaal wordt? We vragen dermatoloog Janmohamed om dit kort uit te leggen.

“De bekendste vorm van kaal worden luistert naar de officiële benaming alopecia androgenetica en treft mannen maar ook vrouwen. Bij mannen kan dit zich al op vrij jonge leeftijd openbaren, doordat er zichtbaar inhammen ontstaan of een kruintje achter op het hoofd. Dit kan zijn als iemand achttien is, maar ook op dertig- of veertigjarige leeftijd kan dit beginnen. Bij vrouwen is het vaak na de overgang zichtbaar, als ze rond de vijftig zijn. Maar er zijn er genoeg die dit al op jongere leeftijd hebben.”

Bij alopecia androgenetica worden haren steeds dunner, legt de haarspecialist uit. “Het is dus eigenlijk haardunning wat bij mannen leidt tot kaalheid en niet zozeer haaruitval. Uiteindelijk worden haren zo dun, dat het haarzakje waar de haar uit groeit ermee stopt. Mannen worden dan zichtbaar kaal. Bij vrouwen is dat meestal niet zo, maar haar kan wel zo dun worden dat je er doorheen kunt kijken.”

“Uiteindelijk komt alopecia androgenetica bij 80 procent van de mannen voor, als ze maar genoeg op leeftijd raken. Bij vrouwen ligt dit percentage op 40 tot 50 procent, is mijn inschatting.”

“Haaruitval en haardunning zijn verschillende processen”, benadrukt de dermatoloog. “Afhankelijk van de diagnose komen de haren meestal weer terug na haaruitval. Haardunning kun je meestal niet meer herstellen, maar wel stabiliseren met medicatie. Hierbij geldt: hoe eerder behandelen, hoe beter.”

Tot zover het theoretische deel. We leggen dr. Janmohamed tien stellingen voor. Wat zijn de feiten en de fabels over kaalheid en de middeltjes daartegen?

Is kaalheid een ziekte? Of doet het vooral een aanslag op je ijdelheid? Sherief Janmohamed vindt de eerste stelling lastig kiezen, geeft hij te kennen. “Toch zie ik kaalheid meer als een medisch probleem. Mensen hebben hier last van”, stelt de hoogleraar vast. “Een oude man die inhammen krijgt, zal daar beter mee kunnen leven dan een jong persoon die helemaal kaal wordt. Bij vrouwen maakt het niet uit of iemand jong of oud is: alle vrouwen hebben hier last van”, oordeelt Janmohamed.

Kan erfelijke kaalheid (alopecia androgenetica) dan ook letterlijk als een ziekte worden aangeduid? “Dat ligt aan je definitie van ziekte. Als je de definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) aanhoudt, dan is gezondheid een ‘staat van volledig fysiek, psychisch en sociaal welbevinden.’ Haaruitval kan psychische problemen veroorzaken, onder andere depressie en het vermijden van sociale gelegenheden of een angststoornis. Bij die personen is kaalheid dus een ziekte.”

Erfelijkheid speelt een hoofdrol bij kaalheid, waarmee Janmohamed de tweede stelling onderschrijft. “Mannen gaan er meestal uitzien zoals opa van moeders kant. Wat we verder zien is dat kaalheid al op jongere leeftijd begint als dit van beide kanten uit de familie komt.”

Hoe zit het precies met kaal worden als je erfelijk belast bent? Dat licht Sherief Janmohamed graag toe. “Het mannelijk hormoon testosteron speelt hier een belangrijke rol in. Vrouwen hebben dit ook in hun lichaam, maar in mindere mate. Testosteron wordt afgebroken tot dihydrotestosteron, kortweg DHT genoemd. Via het bloed komt dit in het hele lichaam terecht, waaronder dus ook in de haarzakjes. Sommige zijn door die erfelijke belasting gevoelig voor dit DHT.”

Wat gebeurt er dan onder invloed van DHT? “Dan krijg je uiteindelijk haren die van slechtere kwaliteit zijn, want ze zijn dunner en korter. Haren vallen altijd uit, dat is normaal; er bestaat een haargroeicyclus en haren komen dus ook weer terug. Maar als je erfelijk belast bent als man of vrouw, dan is elke opvolgende haar dunner en korter dan de voorganger en dat toont zich in voortschrijdende haardunning bij vrouwen en met name bij mannen uiteindelijk in kaalheid.”

Waarom speelt het fenomeen kaal worden zich bij mannen boven op het hoofd af en niet op andere plekken zoals onder pakweg je oksels? “Daar is een theorie over”, verklaart Janmohamed. “Die stelt dat spanningen en trekkrachten van spieren een belangrijke rol spelen. Hierdoor worden de bloedvaten vernauwd. Daar heb je boven op je hoofd meer last van dan aan de zijkanten, door een peesblad dat daar loopt. Doordat er minder toevoer is van bloed wordt de groei van haren negatief beïnvloed, omdat er minder doorbloeding is van de haarzakjes. Sommige mensen denken daarom dat de bloedtoevoer ook moet worden behandeld tegen kaalheid.”

“Bij vrouwen zijn die trekkrachten mogelijk minder, boven op het feit dat zij minder testosteron en DHT hebben, waardoor een vrouw niet zo kaal als een man wordt.”

‘Mijn haar breekt af’, is wat je geregeld mensen hoort verklaren. Janmohamed legt uit wat er dan in werkelijkheid gebeurt. “Vrouwen merken vaak dat de haren niet meer zo lang worden. Als de paardenstaart dan ook veel dunner is dan 10 jaar geleden wordt er al snel gezegd ‘Mijn haar breekt af.’ Echter, de haren breken in dit geval niet af, maar de haargroeicyclus is verkort. Met andere woorden: een haar valt te snel uit waardoor deze korter en dunner is. Dit proces gaat steeds sneller en de oorzaak is dus erfelijkheid. De oorzaak is dus niet gelegen in de overgang of ouderdom. Echter, deze processen kunnen de haardunning wel meer zichtbaar maken.”

Genoeg over de theorie. Nu gaan we met haarspecialist Janmohamed de middeltjes tegen kaalheid bespreken. Welke werken er wel en welke niet?

Als je de theorie van slechtere doorbloeding volgt, helpt het dan om een shampoo met cafeïne te gebruiken als je de dunner wordende haren wast? “In theorie bevordert cafeïne de doorbloeding”, verklaart de dermatoloog. “Maar als je dat door middel van een shampoo op de huid aanbrengt, is het contact veel te kort. Je spoelt de shampoo uit en het is weer weg. In die korte tijd heeft die cafeïne niks gedaan. En als je het te lang laat zitten, kun je huidproblemen krijgen, omdat het te agressief is.”

Kortom: je toevlucht nemen tot een speciale shampoo in de strijd tegen kaalheid is zinloos, geeft de hoogleraar aan. Sterker nog: “Voor de meeste middelen die je van buitenaf aanbrengt op je hoofd geldt hetzelfde: die werken niet.”

Wil je dit soort artikelen niet missen? Meld je aan voor een abonnement op de Kassa-nieuwsbrief en blijf op de hoogte:

Hoe zit het dan met rozemarijnolie, waarvan ook de claim bestaat dat het een probaat middel is tegen een kale bol? “Ik krijg de laatste tijd veel vragen over rozemarijnolie. Ook op internet wordt het veel besproken. Er zijn onderzoeken mee gedaan die aantonen dat het de bloedsomloop verbetert en haargroei stimuleert. Maar dit zijn kortlopende onderzoeken geweest”, tekent de dermatoloog hierbij aan. “Werkt het nog steeds na één, vijf of tien jaar? Dat is wat ik mij dan afvraag. Bovendien is het maar de vraag of het ook werkt bij verder gevorderde gevallen, die vaak sneller verlopen.”

“Stel dat je er vroeg bij bent: je ziet de haren in de inhammen dunner worden zonder dat ze nog terugtrekken. Dan zou je rozemarijnolie kunnen gebruiken. Mensen die wij in de haarkliniek zien hebben veelal een verder gevorderde alopecia androgenetica. En dan hebben middelen als rozemarijnolie te weinig effect, die houden het niet meer tegen.”

Als kaalheid van buitenaf bestrijden vaak niet goed werkt, is het dan een optie om dit van binnenuit te doen? Bijvoorbeeld met behulp van vitamines of mineralen? Hier is Janmohamed helder over: “Mijn kennis en ervaring leert me dat deze middelen op de lange termijn zeker niet werken.”

“B-vitamines oftewel voedingsstoffen kunnen wel een boost geven waardoor je haren er iets mooier en beter uitzien. Maar in Nederland krijgen we via voeding vaak wel genoeg vitamines binnen. Alleen als je een tekort hebt, kan het helpen om wat extra’s te nemen.”

Een middel dat van buitenaf wordt aangebracht op het hoofd is minoxidil. “Dat is een middel dat wel kan helpen”, verklaart de haarprofessor. “Het zorgt ervoor dat de bloedvaten worden verwijd en daarmee voor betere doorbloeding van de haarzakjes. Het is van oorsprong een bloeddrukverlagend middel.”

Of het ook het beste wetenschappelijk bewezen middel is in de strijd tegen kaalheid? “Dat is een goede vraag. Er zijn namelijk betere middelen, maar de werking daarvan als middel tegen kaalheid is niet wetenschappelijk aangetoond. Daar zijn namelijk uitgebreide studies voor nodig waarbij groepen mensen een echt middel krijgen en andere een placebo, oftewel een nepmiddel. Dus goede onderzoeken zijn er gewoonweg niet gedaan.”

Welke middelen werken volgens hoogleraar Janmohamed beter dan minoxidil? “Dat zijn finasteride en dutasteride in aangepaste dosering, die je inneemt als tabletten. Minoxidil werkt lokaal, dat breng je aan op je hoofd, hoewel je dat ook als tablet kan innemen. Een tablet slik je in en komt via het bloed door het hele lichaam, onder andere daar waar het een werking heeft. Omdat het overal komt, kan het ook bijwerkingen hebben, zeg ik erbij. Die zien wij overigens bijna nooit, maar bij hogere doseringen van deze middelen komen ze wel voor.”

Volgens dermatoloog Janmohamed zijn finasteride en dutasteride in ons land – in tegenstelling tot sommige andere (buur)landen – geen standaardmiddelen om kaalheid te bestrijden. “Ze zijn geregistreerd voor de behandeling van een vergrote prostaat, maar offlabel (het gebruik van een medicijn voor een niet geregistreerde toepassing – redactie) kunnen ze wel voor andere indicaties, zoals erfelijke kaalheid voorgeschreven worden.”

Over de middelen finasteride en dutasteride heerst wat controverse, geeft Janmohamed aan. “Die is volgens mij onterecht”, voegt hij eraan toe. “Vrouwen die zwanger willen worden mogen het absoluut niet innemen. Hetzelfde geldt voor jongens in de puberteit. Maar in andere landen wordt het wel gebruikt tegen kaalheid. Ik werk ook in België, daar wordt het net als in de Verenigde Staten en in verschillende Europese landen gewoon gegeven bij alopecia androgenetica.”

Hoe doen deze prostaatmedicijnen hun werk tegen kaalheid? “Ze voorkomen dat testosteron wordt omgezet in dihydrotestosteron (DHT), dat op de receptoren in de haarzakjes bindt en daardoor kaalheid in de hand kan werken als je erfelijk bent belast. Het zijn heel effectieve middelen omdat ze het ontstaan van DHT blokkeren.”

Geldt voor genoemde middelen dan dat je er op zo jong mogelijke leeftijd mee moet starten? “Ja, eigenlijk wel. Je verbetert de aandoening alopecia androgenetica namelijk niet en je kunt het ook niet genezen. Zo leg ik het ook aan de patiënten uit: als je niks doet, wordt het haar steeds dunner. Met medicatie als finasteride of dutasteride stop je het proces. Hoe eerder je dat dus doet, hoe beter. Je zorgt dan voor stabilisatie: behouden van wat je op dat moment hebt.”

De claim 'Er is niets aan kaalheid te doen' is volgens Janmohamed dus niet correct. “Er worden veel middeltjes aangeraden op internet, waarvan de meeste niet of onvoldoende werken. Er zijn echter opties die wel degelijk werken. Het proces van haardunning kan dus zeker beïnvloed worden met medicatie. Met de juiste behandeling proberen wij als dermatoloog de situatie te stabiliseren. Lees: de haardikte te behouden.”

Aan de Amerikaanse University of Virginia School of Medicine hebben wetenschappers stamcellen ontdekt die essentieel zijn voor haargroei bij de mens. Dat biedt mogelijk op de lange termijn kansen om haargroei weer op gang te brengen bij mensen die kaal zijn of worden via een vorm van stamceltherapie.

“Amerikanen hebben nieuwe stamcellen ontdekt die hogerop in het haarzakje zitten. Wat is het belang van deze ontdekking? Ze hebben nu alleen die nieuwe stamcellen gevonden. Dat is stap één. In de toekomst wordt het volgens die onderzoekers misschien mogelijk om via een stamceltherapie de stamcellen in haarzakjes die achteruit gaan of gestopt zijn door alopecia androgenetica weer te activeren. Dit betekent niet dat er over vijf jaar al iets mogelijk is”, tempert Janmohamed de verwachtingen. “Dat gaat nog vele, vele jaren van onderzoek vergen. Eerder tien tot twintig jaar.”

Dermatoloog Janmohamed zal de ontwikkelingen met interesse volgen. Essentiële vragen moeten volgens hem nog wel worden beantwoord. “Stel dat je een kale man bent, dan zijn je haarzakjes eigenlijk al verschrompeld. Kun je die dan ook weer activeren dankzij de Amerikaanse ontdekking? Anders gezegd: werkt een eventuele therapie bij iedereen, of alleen bij mannen die nog maar net een terugtrekkende haarlijn hebben? De toekomst zal het uitwijzen…”