ZZP'ers de pineut

Komt de zzp’er er goed of juist bekaaid van af in de plannen van het kabinet Rutte-II? Zelfstandigenorganisaties reageren gematigd positief op de maatregelen die Samsom en Rutte willen nemen in de komende regeerperiode, aldus ANP. Het is sterk de vraag of dat terecht is. Verschillende ‘zekerheden’ in het onzekere bestaan van de zelfstandigen zonder personeel komen namelijk te vervallen, met name de startersaftrek en zelfstandigenaftrek.

Het meest opvallende aan het regeerakkoord is dat zzp’ers nauwelijks niet worden genoemd. “Het kabinet praat alleen over ondernemers, werknemers en flexwerkers”, zegt Linde Gonggrijp van FNV Zelfstandigen. Ditzelfde constateren ZZP Nederland en het Platform Zelfstandige Ondernemers (PZO): “Hoewel in het gehele regeerakkoord met geen woord gesproken wordt over de 800.000 zzp’ers heeft het wel degelijk grote invloed op de zelfstandige.”

Fiscaal gezien is de meest concrete verandering een vervanging van de inkomstenbelasting voor een winstbox voor ondernemers. Deze box telt een tarief van 28%. Daar staat wel tegenover dat ondernemersfaciliteiten zoals de zelfstandigenaftrek, de startersaftrek en het urencriterium komen te vervallen. Dat urencriterium kunnen zzp’ers missen als kiespijn, maar de wegvallende aftrekposten raken hen hard. ZZP Nederland denkt dat het nieuwe systeem vooral een fikse teleurstelling zal opleveren voor de zelfstandigen met een laag inkomen. De FNV vindt “dat de belastingfaciliteiten op een andere manier beter moeten worden geregeld”.

Laat ik het concreter maken: veel zzp’ers zijn de wanhoop nabij. Neem nou Trouw-columniste Asha ten Broeke. Die schreef vorige week in haar vaste column (nou ja, wat is ‘vast’ voor een zzp’er?) dat zelfstandigen ‘met hun rug tegen de muur komen te staan’ door het – nu door Rutte en Samsom overgenomen – voorstel van de commissie Van Dijkhuizen om deze aftrekposten te schrappen:

Mijn man en ik zijn beiden zzp’er. En wanneer de plannen van de commissie beleid zouden worden, zouden we door de afschaffing van onder meer de zelfstandigenaftrek elk 300 euro netto per maand moeten inleveren. Op jaarbasis zouden we als huishouden meer dan 7200 euro minder te besteden hebben. En dat geld hebben we niet.

Dit doembeeld wordt bevestigd door PZO : “Het afschaffen van de ondernemersfaciliteiten zal zzp’ers niet onaangetast achter laten en zou ertoe kunnen leiden dat zzp’ers gedwongen worden het ondernemerschap achter zich te laten.” En dat in een tijd dat er door de crisis en versoepeling van het ontslagrecht alleen maar meer mensen (soms noodgedwongen) voor zichzelf gaan beginnen. Dan helpt het niet als daar voordeeltjes tegenover staan zoals verlaging van de regeldruk voor onder meer de bouw, het onderwijs, de zorg en de logistiek. Meevaller is wel dat startende ondernemers straks makkelijker een krediet kunnen krijgen bij Qredits, maar dan moeten ze dus nog wel gewoon ‘in business’ zijn.

Het grote probleem in de zzp-discussie is dat er vooral wordt gefocust op het gedwongen zelfstandigenbestaan, zoals zich dat met name in de bouwsector heeft voorgedaan. PvdA en SP willen die doelgroep beschermen door hen als verkapte werknemers te behandelen dus ook zo te belasten. Zo beloofde de PvdA in verkiezingstijd om zelfstandigen hun arbeidskorting ontnemen, wat in de publieke opinie al gauw omschreven werd als de zzp-boete. Het verleidde Diederik Samsom tot de bijkans marxistische uitspraak: “Je kunt je wel aan een baas onttrekken, maar niet aan de samenleving.”

De praktijk leert dat het zelfstandig ondernemerschap zich niet zozeer alleen maar afspeelt in de bouw, maar vooral in creatieve sectoren waarin werkgevers vaak externe expertise inhuren. Dit blijkt uit een analyse die de Academie voor Arbeidsmarktcommunicatie door Intelligence Group liet uitvoeren in het kader van het seminar Arbeidsmarkttrends 2013. De belangrijkste uitkomst van die Arbeidsmarkt GedragsOnderzoek (AGO) is deze uitsplitsing naar sectoren:

Sectoren met de meeste zzp’ers 1.    Cultureel (73%) 2.    Journalistiek (66%) 3.    Communicatie/PR/reclame/grafisch (60%) 4.    Agrarisch/visserij (46%) 5.    Bouw (44%) 6.    Marketing (42%) 7.    Toerisme (33%) 8.    Proces-/Kwaliteitsmanagement (29%) 9.    Verkoop/commercieel/sales (28%) 10.    Sociaal/maatschappelijk (27%)

Ter vergelijking: mensen in de beveiliging, administratie/secretarieel, R&D en verpleging werken het minst als zzp’er en het meest in vaste dienst. De onderzoekers zeggen over deze uitkomsten:

Waar een aantal jaar geleden de flexschil vooral vanuit een kostenperspectief werd beschouwd, wordt hetzelfde onderwerp tegenwoordig steeds meer strategisch bekeken. Risicospreiding en makkelijker kunnen meebewegen met de economische ontwikkelingen zijn daarin veel genoemde argumenten.

Feit is dat zelfstandigen zonder personeel een steeds groter deel van de beroepsbevolking gaan uitmaken. Dat vraagt om gericht beleid dat er niet op gericht moet zijn om zzp’ers te ontmoedigen. De politiek moet zich beter verdiepen in deze brede arbeidspopulatie en niet alle zelfstandigen over één kam scheren. Aan verkapt werknemerschap moet iets worden gedaan, maar tegelijk moeten de echte ondernemers juist een steuntje in de rug krijgen. Daar lezen we nog niets over in het regeerakkoord ‘Bruggen slaan’.

Wanneer slaan jullie een flexibele brug, Rutte en Samsom?

Dit artikel verscheen eerder op www.jeroenmirck.nl

Volg Jeroen Mirck ook op Twitter

Lees ook: Mark Minkman – Rutte II zet de botte bijl in de Publieke Omroep Bram van Ojik – De vaagheid van dit akkoord gaat voor problemen zorge n Francisco van Jole – Een jongenskabinet