Zwarte Piet en de witte onverschilligheid

Het laatste gescharrel van een geweten. Dat is hoe kunstenaar Barbara Jansma het op Facebook noemde: het moment dat een van de organisatoren van de nationale intocht stilviel en wegdook na een vraag van PowNews verslaggever Rutger Castricum. Hij ging naar Groningen om de organisatie aan de tand te voelen over Zwarte Piet. Een op leeftijd en keurig geklede meneer maakte een grapje waar zelfs Rutger van schrok en eng noemde. Daarover meer later.

Deze organisatoren hadden eerder nog naar buiten gebracht dat de VN onderzoeker en professor Verene Shepherd niet was ingegaan op hun uitnodiging om de intocht samen te beleven. Iets wat haar niet in dank is afgenomen, door onder andere De Telegraaf, waardoor de VN Nederlanders moest oproepen om haar niet meer te terroriseren met doodsbedreigingen en racistische mails. Dat de VN Nederland al eens eerder op de vingers moest tikken in 1949 omtrent Indonesië en in 1954 omtrent toenmalige koloniën West Papua, Suriname en de Nederlandse Antillen, is veel mensen kennelijk ontgaan.

Het witte gelijk Shepherd’s objectiviteit werd in twijfel getrokken en er werd een Belgische vertegenwoordiger van de UNESCO gevonden die haar positie als onderzoeker minimaliseerde na haar interview aan EenVandaag. Dat de Koninkrijken van België en Nederland de enige twee landen zijn waar Zwarte Piet verschijnt werd even buiten beschouwing gelaten. Dat de vertegenwoordiger dus misschien ook een persoonlijke en culturele reden had om zo naar buiten te treden werd nergens genoemd. Nee, de Belgische man bleef buiten beschouwing vanwege het zo geïnterpreteerde voorrecht dat hij man, wit en Europees is en alleen Shepherd’s objectiviteit werd in twijfel getrokken omdat zij een zwarte Jamaicaanse vrouw is.

Dat zij zichzelf ook zo identificeerde in het interview met EenVandaag is belangrijk. Mensen zien en ervaren de wereld nou eenmaal anders. Haar ervaring als onderdeel van een vrijgevochten samenleving moeten we niet negeren. Vorig jaar vierde Jamaica 50 jaar onafhankelijkheid. Het is een land waar er ontelbaar veel slavenopstanden zijn geweest. Het is het land dat ons onder andere Bob Marley en rastafari heeft gegeven. Mensen die haar Jamaicaanse achtergrond daardoor willen misbruiken om aan de validiteit en legitimiteit van haar kennis te zagen zitten aan het verkeerde adres.

Een andere zwarte vrouw die het aan de stok kreeg met Nederland over racisme en ons racistische leefklimaat is professor Philomena Essed. Professor Essed heeft in 1991 het onderzoek Understanding Everyday Racism gepubliceerd waarin zij het racistische klimaat waar zwarte vrouwen in de Verenigde Staten en Nederland zich in bevinden onderzocht. Haar onderzoek werd in Nederland weggelachen en het onderzoeksinstituut aan de Universiteit van Amsterdam waar zij en anderen onderzoek naar ras en racisme deden, werd opgeheven. Zij was dus verantwoordelijk voor het feit dat men haar uit Nederland verdreef.

Net zoals Tilly Kaisiëpo ook verantwoordelijk was voor de racisten die haar West Papua vlag in de fik wilden steken op het Malieveld. Net als bij Essed aan de Universiteit van Amsterdam greep de Haagse politie in en moest de demonstrante weg om de rust te bewaken. De racisten die haar belaagden lopen nog steeds vrij rond net zoals de universiteitsbestuurders die professor Essed verdreven. Later die dag stuurde de politie zelfs een twitterbericht waarin zij min of meer logen door te zeggen dat er geen vuiltje aan de lucht was die middag en dat ze niet hoefde op te treden.

Onverschilligheid Wat houdt een optreden in dan? Is dat een Hindoestaanse jongen in zijn nek schieten en daarna niet proberen te reanimeren terwijl hij doodbloed op het perron? Bijna dertig jaar eerder gebeurde het ook met een Antilliaanse jongen in Amsterdam. Een taxichauffeur wilde geen bloed op zijn achterbank en liet hem maar op de Dam liggen.

Extreme voorbeelden die wel de alledaagse onverschilligheid richting niet-witte levens in Nederland tonen. De desbetreffende politieagent wordt nu voorgeleid voor doodslag maar de korpschef weigert nog in te zien dat zijn politieagenten structureel racistisch optreden. Dat het nu ook bekend is geworden dat de uitgesproken racistische NVU mee gaat doen met de gemeenteraadsverkiezingen in gemeenten rondom Den Haag is ook toeval.

Inmiddels is mijn naam, ook verkeerd gespeld, een meme geworden die mensen gebruiken om hun handen in onschuld te wassen over hun verantwoordelijkheid richting het ontmantelen van racistisch Nederland. Op de man gespeelde argumenten passeren de revue en de halve wereld wordt erbij gehaald om aan te tonen dat wij het hier dan toch wel niet zo slecht hebben. Met witte privileges overladen mannen en vrouwen vertellen mevrouw Kaisiëpo, professor Shepherd, professor Essed en mijzelf om maar koest te blijven omdat het elders erger is of omdat juist wij het nu erger zullen maken.

Zogenaamd zijn wij degenen die aanzetten tot haat en uitsluiting door aan te geven dat onze samenleving, institutioneel en structureel, uitsluiting en onderdrukking gebaseerd op ons ras, etniciteit, cultuur, sekse, seksuele oriëntatie, mobiliteit, opleidingsniveau of leeftijd beloont.

Is het nu duidelijk hoe krom het is om een appèl te doen op ons geweten? Hoezo moeten wij niet voor onszelf opkomen? Door mensen als professor Shepherd, professor Philomena Essed en nu mij weg te zetten als oproerkraaiers nemen mensen geen verantwoordelijkheid voor het nodig erkennen en afbreken van de op uitsluiting gestoelde voorrechten in onze samenleving.

Negeren De reden waarom de man in het PowNews reportage niks meer kon zeggen was omdat hij het aan zijn water voelde dat zijn tot dan toe vanzelfsprekende voorrechten als witte man in Nederland werden teruggefloten. Hij hoefde hiervoor geen verantwoording af te leggen voor zijn keuzes en daden. Nu dat hij daarmee geconfronteerd werd en wel verantwoording moest afleggen sloeg hij stil. Zijn twijfel over of hij wel het juiste aan het doen was, werd in de schijnwerpers gezet en de druk kon hij niet weerstaan. (video vanaf 48 sec)

De keurig geklede oudere man in de reportage gooide het op een andere boeg en legde de klemtoon anders in het woord negeren. Hij koos voor geweld net als de mensen op het Malieveld, maar dan in een andere vorm.

De nodige mentaliteitsverandering zal dan ook niet zonder slag of stoot op gang komen en soms is het meeste gepaste antwoord op geweld juist geen reactie en zijn de block, report en ban functies van Twitter, Facebook en de politie je beste vrienden. Andere keren is het juist beter om je zo duidelijk mogelijk uit te drukken en te verweren tegen institutioneel gedoogd geweld. Naast acceptatie is het nu tijd voor respect.

Dit artikel verscheen ook op Roet In Het Eten. Volg Quinsy op Twitter