Zorg voor de jeugd: niet praten, maar poetsen

Stand van zaken In de jeugdzorg gaat het Rijk over de centen. De politiek rommelt vaak met processen en sturingsstructuren. Intussen claimen ouders ondersteuning voor hun kinderen, terwijl zorg verlenende marktpartijen snelle winst boven kwaliteit en effectiviteit stellen. De organisatie en financiering van de jeugdzorg is naar gemeenten overgeheveld, maar zij zijn door regelgeving aan handen en voeten gebonden. De decentralisaties zijn bedoeld om de zaken voor de burgers beter en overzichtelijker te regelen, om invulling te geven aan het idee van de participatiemaatschappij, en als middel om de efficiëntie te vergroten en daardoor te bezuinigen. Voor de jeugdzorg geldt dat er een omslag moest worden gemaakt van de abstracte systeemaanpak naar verbetering in de nabije leefwereld. Het motto daarbij is dat een krachtige gemeenschap zorgt voor een gezond opgroeiende jeugd. Jeugdzorg is daarom steeds meer op de lokale agenda gekomen, en niet alleen vanwege het financiële aspect. Er zijn genoeg inhoudelijke en organisatorische kwesties, zoals het eindeloze diagnosticeren of de steeds complexer wordende zorgdoolhof mede door het grote aantal zorgaanbieders Ook speelt de vraag wie regievoerder is, en of de regie niet beter kan worden gevoerd door te sturen op samenwerken, relaties en vertrouwen in plaats van het uitrollen van regels en protocollen, afvinken van handelingen en naleving van gunningsregels door marktpartijen.

Wat dan wel? De broodnodige samenwerking van veel betrokken partijen bij de jeugdzorg moet beter van de grond komen. Daardoor kan er een sfeer van wederzijds respect en vertrouwen worden gekweekt tussen groepen zoals ouders, onderwijs, zorginstellingen, professionals. Zet jongeren, leerkrachten, ik ouders, artsen, jongerenwerkers en andere hulpverleners in hun kracht door ze aan te spreken op hun verantwoordelijkheid en professionaliteit. Mensen moeten uit hun comfortzone worden gehaald, en zich verdiepen in nieuwe denkbeelden en aanpakken. Voorbeelden hiervan zijn het besef dat de praktijk mag afwijken van ons beeld van het ideale gezin, en dat daarom dwang alleen mag worden toegepast als het echt niet anders kan. Hulpverlenen is vooral laten zien hoe het kan, en de hulpbehoevenden de instrumenten geven om te dat in de praktijk te brengen. Hoe kook je een gezonde maaltijd, hoe maak je handig schoon, e.d. Vanuit de school kan veel worden opgelost door goede oudercontacten, en ook kan de school naar andere hulpverleners signaleren. Samen kijken hoe het wel lukt is de motor tot verandering. En daarbij zal en mag je fouten maken, want volwassen worden en opvoeden is leren. Daar hoort ook bij het leren omgaan met je eigen beperkingen en met tegenslagen.

Om als maatschappij goed te functioneren moet worden geïnvesteerd in het samenleven. Daarbij wordt aan netwerksignalering gedaan vanuit de zorg voor elkaar. Jongerenwerkers en opbouwwerkers kijken naar verschillende mogelijkheden en alternatieven, gezinszorg en wijkverpleging verlenen praktische hulp.

Een trendbreuk De coronacrisis kan zorgen voor een andere invalshoek, waarbij hulpverleners ongehinderd door bureaucratische regeltjes mensen ontmoeten. De coronacrisis toont dat veel gezinnen het ook zonder specialistische hulp redden. Ook maakt de crisis duidelijk dat de traditionele aanpak van procedures en beslisbomen in de pandemie niet werkt. Professionals krijgen of nemen nu meer ruimte om naar eigen inzicht de problemen aan te pakken. Als het goed is komt er meer sturing op vertrouwen in experts en minder op het navolgen van regels. We hebben ook experts nodig die met hun poten in de klei staan, en die van aanpakken weten om de problemen van armoede, schuld, verslavingen, of ongezonde levensstijl te lijf te gaan. De kunst is om in de nabije omgeving te beginnen met het geven van handvatten; thuis, op school, in de buurt bij verenigingen. Daar liggen de oplossingen voor het oprapen. Specialistische hulp is dan alleen nodig in extreme situaties.