Zo spreek je als politicus die wél in diversiteit gelooft

Jacinda Ardern is de premier van Nieuw Zeeland. Begin deze week hield ze een toespraak in het parlement van Nieuw Zeeland, over de aanslagen in Christchurch. Ze is een premier die de waarden van diversiteit en inclusiviteit altijd met kracht heeft uitgedragen. Dat blijkt ook uit deze toespraak, die velen diep heeft geraakt – de speech is krachtig en gepassioneerd.

Al-salam alaikum Vrede zij u. En vrede zij met ons allen.

De 15e maart is voor altijd in ons collectieve geheugen gegrift. Op een vredige vrijdagmiddag stormde een man het huis van gebed binnen en nam hij het leven van vijftig mensen. Die vredige vrijdagmiddag is een van onze donkerste dagen geworden. Maar voor de betrokken families was het meer dan dat. Het was de dag waarop de gang naar de moskee – voor een eenvoudig gebed, om je geloof te oefenen – het verlies van hun geliefden betekende. Hun geliefden waren broers, dochters, vaders, kinderen. Ze waren Nieuw-Zeelanders. Het ging die dag om ons. En omdat zij een met ons zijn, rouwt het hele land. Wij voelen de zware verplichting om voor hen te zorgen.

Mijnheer de voorzitter, zes minuten nadat 111 werd gebeld, was de politie bij de Al-Noor moskee. De arrestatie was een heldendaad. Twee politie-agenten ramden de auto van de dader, die nog steeds aan het schieten was. Ze trokken de deur open, waar explosieven aan vast zaten, en sleepten de dader uit de auto. De veiligheid van de Nieuw-Zeelanders was belangrijker dan hun eigen veiligheid. We zijn hen zeer dankbaar.

Er zullen ontelbare andere verhalen zijn. Sommige van die verhalen zullen we nooit horen. Maar we eren iedereen in ieder verhaal. De meesten van ons werd duidelijk hoe ernstig deze terroristische aanval was, toen we de beelden zagen van ambulance-personeel, dat de gewonden naar het ziekenhuis bracht. Ik wil de frontlijn-werkers, het ambulance-personeel, de professionals in het ziekenhuis vragen: accepteer onze diepe dankbaarheid. Ik heb zelf jullie zorg gezien, jullie professionaliteit. We zijn trots op jullie en heel dankbaar voor jullie werk.

Mijnheer de voorzitter, er is een persoon die centraal staat in deze terroristische aanval op onze moslim-gemeenschap. Een 28 jarige man – met de Australische nationaliteit – is beschuldigd van moord. Andere beschuldigingen zullen volgen. Hij zal ervaren wat het betekent, om met de kracht van de wet in Nieuw Zeeland te worden geconfronteerd. De families van de overledenen zullen gerechtigheid krijgen. Hij zocht bekendheid met zijn terroristische daad. Daarom zal ik zijn naam niet uitspreken. Hij is een terrorist. Hij is een crimineel. Hij is een extremist. Hij zal, als ik spreek, geen naam hebben. En ik vraag u met klem: noem de namen van hen die hun leven verloren, noem niet de naam van hem die hun leven nam. Hij zocht bekendheid, maar we geven hem prijs aan de vergetelheid. We kennen zelfs zijn naam niet.

Mijnheer de voorzitter, er zijn veel verhalen die ons hebben geraakt, sins de 15e maart. Er is een verhaal dat ik wil noemen, dat van Hati Mohemmed Daoud Nabi. Hij was de 71-jarige man, die de deur van de Al-Noor moskee opende en de woorden sprak: ‘Hallo broeder, welkom’. Het waren zijn laatste woorden. Hij wist niet hoeveel haat er voor de deur stond. Maar zijn welkom zegt ons heel veel – het vertelt ons dat hij aanhanger was van een geloof, dat welkom heet, een geloof van openheid en betrokkenheid. Ik heb het vaak gezegd, mijnheer de voorzitter, wij zijn een land met 200 nationaliteiten en 160 talen. We openen de deur voor anderen en heten hen welkom. Het enige dat moet veranderen is dat we die deur sluiten voor iedereen die haat en angst zaait.

Ja, degene die deze daden heeft verricht, kwam niet van hier. Hij groeide hier niet op. Hij vond zijn ideologie niet hier. Maar dat betekent niet dat deze ideeën hier niet voorkomen. Ik weet dat wij allemaal onze moslimgemeenschap zoveel mogelijk troost en veiligheid willen geven in deze donkere tijden. En dat doen we. We zien de bloemen bij de ingang van de moskeeën, overal in ons land. Wie luisteren naar de liederen die spontaan worden gezongen. We zien de liefde en empathie die overal opbloeit. Maar we willen meer doen. We willen dat iedereen in de moslim gemeenschap zich veilig voelt. Gevrijwaard is van angst voor geweld, maar ook gevrijwaard van angst voor racisme en haat, die de voedingsbodem zijn voor dat geweld

Een ieder van ons heeft de mogelijkheid om dat te veranderen. Mijnheer de voorzitter, op vrijdag is het een week geleden dat de aanval plaatsvond. Moslims zullen samenkomen voor hun gebed op die dag. Laten we met hen meeleven in hun verdriet. Hen steunen als ze weer samenkomen. Wij zijn één Nieuw Zeeland. Wij zijn een met hen.

Wat maakt deze speech zo krachtig?

1. Veel politici schieten in de kramp als het om de islam gaat. Wie een positieve houding inneemt ten opzichte van de islam kan daar door populisten immers politiek op worden afgerekend – kan worden geframed als iemand die ‘wegkijkt’. Ardern spreekt vanuit haar waarden van diversiteit en inclusiviteit, kijkt onbevangen en ziet dapperheid, openheid, vriendelijkheid. De moskee is een soort micro-cosmos – het ‘welkom, broeder’ representeert de houding van openheid van heel Nieuw-Zeeland. De dapperheid treffen we bij de politieagenten aan, die de dader arresteerden, maar ook bij Naeem Rashid uit Pakistan en Abdul Aziz uit Afghanistan. Door haar open houding, wordt dit een heel menselijke toespraak – inderdaad, dit gaat over iedereen.

2. De onderliggende metafoor van Ardern is die van de familie. Het gaat niet over ‘de samenleving’, niet over de ‘islamitische gemeenschap’ – dit is een aanval op alle Nieuw-Zeelanders. Bij de familie-metafoor horen ook bepaalde woorden, die warmte uitstralen: we voelen ons verplicht voor elkaar te zorgen, we zullen met elkaar oplopen, we tonen liefde, we zijn empatisch, we staan om jullie heen, met wat ons, ons maakt. Die woorden dragen de toespraak en door de familie-metafoor komen de gebeurtenissen ook heel dichtbij. Ook een mooi detail dat met de familie-metafoor meekomt: ze spreekt vaak niet over de mensen (‘ik wil het ambulancepersoneel bedanken’), maar tot de mensen – ‘ik vraag jullie: accepteer onze diepe dankbaarheid’.

3. Wanneer in de familie iemand is getroffen, gaan we praktische hulp bieden – opmerkelijk is de veelheid aan praktische acties die ze aankondigt in haar speech. Visa zullen versneld worden afgegeven, begrafenissen worden betaald, kosten voor wie Nieuw-Zeeland wil verlaten worden vergoed. Iedereen wordt in zijn of haar eigen taal te woord gestaan. Eerder zei ze dat veel overledenen kostwinnaar waren – dat ze gaat kijken wat ze voor de gezinnen kan doen die achterblijven. Dat praktische handelen versterkt de familie-metafoor. Even geen beleid, maar gewoon alles goed regelen – en een beetje royaal regelen, bij familie ga je niet krenterig doen.

4. Vaak wordt over terroristen gezegd dat ze een aanval doen op onze vrijheid, onze waarden. Dat horen terroristen waarschijnlijk graag over zichzelf – en zo voeden we met zulke woorden het beest van het terrorisme. Ardern weigert zijn naam te noemen. Na een terroristische aanval met vele doden, zoeken we altijd weer naar taal om onze veroordeling te verwoorden. IS-terroristen? Die moeten ‘rechtstreeks de hel in’, zei John McCain. Ze zullen ‘voor eeuwig in de hel verblijven’ zegt de Marokkaanse koning. De hel – het is heel hard taalgebruik, zeker in religieuze culturen. Ardern heeft zachter taalgebruik – ‘zijn naam niet noemen’, ‘vergetelheid’.

De hel wordt in de christelijke traditie vaak gedefinieerd als een plaats waar je door God en mensen bent verlaten – een staat van totale verlatenheid. Waar je niet gekend en gezien wordt. In essentie zegt Ardern dus hetzelfde als John McCain en als de Marokkaanse koning. Misschien is dat nog indrukwekkender: voor een hard oordeel, geen harde woorden nodig hebben.