Zit niet zo op de centen, maak Nederland toekomstbestendig

Minister Jeroen Dijsselbloem staat deze dagen glunderend de media te woord. Hij is zo trots als een aap met zeven staarten omdat het begrotingstekort dit jaar daalt naar 0.4% van het nationaal inkomen in plaats van de verwachte 1,1%. Dat komt omdat de belastingen 4,2 miljard meer hebben opgebracht dan aanvankelijk was voorzien. Ons wacht een lichtende toekomst. De crisis is immers voorbij, de ene zilvervloot na de andere vaart binnen.

Huishoudboekje Je zou zeggen dat dit het moment is om Nederland toekomstbestendig te maken maar nee, zover reikt de creativiteit van de Haagse dames en heren niet. Hier en daar klonk de roep om lastenverlichting. Daar bleef het bij. De meevallers worden gebruikt om het begrotingstekort terug te brengen. Dat zal ongetwijfeld verdedigd worden met een beroep op het ‘huishoudboekje’ dat ‘kloppend’ dient te zijn, want een fantasieloos politicus schrikt voor een valse vergelijking niet terug.

De staat is geen huishouden en evenmin een bedrijf, ondanks alle gezever over de BV Nederland. De staat schept voorwaarden en voorzieningen. Hij stelt ons in staat als zelfstandige burgers onze dromen en ambities na te jagen. Dat vergt niet alleen het in stand houden van een goed werkende infrastructuur op tal van terreinen maar ook grote investeringen voor de toekomst. Een overheid die op de centen zit op het moment dat er juist vernieuwing nodig is, snijdt de inkomstenbronnen voor toekomstige generaties af. De kinderen en kleinkinderen blijven met een verouderd weggeconcurreerd land zitten.

Werkzekerheid Wij bevinden ons in een economische en technologische revolutie, die van alle burgers meer flexibiliteit eist. Een moderne maatschappij biedt werkzekerheid, maar baanzekerheid en aanstellingen van decennia zijn steeds meer verleden tijd. Om je brood te verdienen moet je kunnen switchen, van vak en van woonplaats. Het Nederlands onderwijs is daar absoluut niet op ingesteld. Integendeel. Dat is gericht op het eerste kwart van je leven. Dan word je op allerlei manieren professioneel een richting op gedwongen. Daarna laten de scholen en universiteiten het voor een belangrijk deel afweten.

Om dat te veranderen is een grote onderwijshervorming onontbeerlijk. Permanente scholing is regel. Het onderwijs tijdens het eerste kwart van je leven bereidt je voor op een bestaan waarin je je steeds nieuwe kennis en vaardigheden eigen zult moeten maken om een productieve rol te spelen in de maatschappij.

Woningbouwprogramma Tegelijkertijd dwingt het primaat van het eigen woningbezit mensen lang op een plek te blijven. Je kunt niet zo gemakkelijk verkassen als je eerst je eigen woning moet verkopen. Wat Nederland nodig heeft is een massaal bouwprogramma voor betaalbare huurwoningen zoals dat na de Tweede Wereldoorlog ook is gerealiseerd. Het werd overigens voor een fiks deel gefinancierd met obligaties, die door spaarders gretig werden gekocht omdat ze een redelijk rendement boden en het gevoel gaven dat je wat voor het land deed. Uiteraard moet duurzaam worden gebouwd.

De wereld wordt steeds gevaarlijker. Nederland is voor zijn energievoorziening afhankelijk van buitenlanden waar nadrukkelijk niet onze beste vrienden wonen. Wij moeten het voor olie en gas in toenemende mate hebben van Rusland en het Midden-Oosten. De elektriciteitsbedrijven weigeren, zogenaamd uit concurrentieoverwegingen, duidelijk te maken waar ze hun steenkool vandaan halen maar die komt vooral uit onrustige gebieden in Afrika en Latijns-Amerika.

Het is alleen al voor onze veiligheid urgent dat wij zo snel mogelijk overschakelen op zonne-, wind- en getijdenenergie ook al wordt dat door dumpingpraktijken van olielanden ontmoedigd. Nederland zou waarschijnlijk het beste gediend zijn bij een zo gedecentraliseerd mogelijk stelsel van energie-opwekking, zodat een paar slimme hackers of bommenleggers het hele land niet lam kunnen leggen. Anders zijn we sitting ducks ondanks al ons geblaat, onze symboolpolitiek en onze maatregelen tegen haatimams en boerkadraagsters. En dan blijft hier de klimaatkwestie ook nog buiten.

Je zou van de politiek verwachten dat zij om investeringen voor de toekomst vragen, in plaats van dat zij zichzelf feliciteren om hun eigen zuinigheid. Voor de kleinkinderen zijn de gebakken peren.