Zijn we werkelijk zo tolerant tegenover homo's?

Het weer buiten was ongewoon zacht voor de tijd van het jaar, maar op de Facebookpagina’s van veel van mijn Nederlandse vrienden brak gisteren in de vroege namiddag een storm los toen bekend werd dat premier Rutte en koning Willem-Alexander tijdens de Olympische Winterspelen (7-23 februari) naar het Russische Sotsji zullen afzakken. Nederland wijkt daarmee af van landen als Frankrijk, Duitsland en de Verenigde Staten, die geen afvaardiging zullen sturen vanwege de mensenrechtenschendingen in Rusland.

Het westerse protest rondom de Spelen richt zich vooral op de discriminatie van homo’s: hoewel Poetin heeft gezegd dat ook atleten met een andere ‘seksuele oriëntatie’ welkom zijn, krijgt Rusland kritiek voor de steeds strengere regelgeving tegen homoseksuelen. Vorig jaar werd in het land de anti-homowet ingevoerd, waarmee ‘propaganda van niet-traditionele seksuele relaties’ verboden werd.

Een petje van Shell Ook ik vind dat Rutte had moeten thuisblijven. Het eerste waaraan ik denk wanneer ik het woord ‘liberaal’ hoor – en dat is Rutte nog steeds, al vergeet hij het zelf soms – is vrijheid. Het is de waarde die liberalen het hoogst in het vaandel horen te dragen, en het beleven van de eigen seksuele geaardheid is een essentieel onderdeel van die individuele vrijheid. Aan liberalen kleven echter vaak ook de woorden ‘industrie’, ‘grootkapitaal’ en ‘CEO’s’, en het lijkt erop op dat Rutte in Sotsji een pet zal dragen waarop niet het woord vrijheid maar ‘Shell’ staat geschreven.

Mijn eigen Belgische premier Elio Di Rupo kondigde vorige maand al aan niet naar Rusland te gaan, maar dat is geen reden om te denken dat ‘wij’ een trapje hoger op de morele ladder staan: volgens Di Rupo past Sotsji niet in zijn agenda, en gaat het dus niet om een formele boycot. Eigenlijk is Di Rupo met deze houding zo mogelijk nog hypocrieter dan Rutte: Elio is zelf homoseksueel maar durft het woord ‘boycot’ niet in de mond te nemen.

Vogelvrije homo’s in onze steden De Nederlandse verontwaardiging over Rutte en mijn verontwaardiging over het agenda-excuus van de Belgische premier is terecht, net zoals het argument dat daarbij herhaaldelijk wordt aangehaald dat zowel België als Nederland heel progressieve wetgevingen tegenover holebi’s hebben, en die tegenover Rusland zouden moeten uitdragen. Hoera inderdaad voor die wetgeving, maar laten we, vooraleer we onszelf hard op de borst kloppen, de dagdagelijkse realiteit niet uit het oog verliezen wanneer we Rutte bestempelen als de mislukte vaandeldrager van een o zo tolerante samenleving.

We verkondigen zowel in België als Nederland dat we tolerant zijn tegenover homo’s, maar op straat lijken ze wel vogelvrij. Regelmatig worden homo’s in onze steden in elkaar geslagen, gewoon omdat ze hand in hand lopen. Toen in België begin 2012 een gaybashing-app werd gelanceerd als reactie op homofobe incidenten in Brussel en Antwerpen, kende die app ook in Nederland meteen succes. Het klopt dat de daders van gaybashing vaak jongeren van allochtone afkomst zijn die opgroeiden met traditionele rolpatronen waarin homo’s niet passen, maar laten we wel wezen: ook ‘witte hetero’s’ zijn niet altijd tolerant tegenover homoseksuelen. Uit de tweede Zzzip-studie, een grote enquête naar de leefsituatie van Vlaamse holebi’s die in 2011 de mening van 2400 holebi’s en 1000 hetero’s peilde, blijkt dat 12 procent van de hetero-ondervraagden vindt dat er te veel aandacht besteed wordt aan holebi’s. 16 procent denkt dat holebi’s abnormaal zijn, en maar liefst de helft is van mening dat kinderen op school niet moeten leren dat homoseksualiteit normaal is.

‘Homo!’ We verklaren onszelf tolerant, maar hoeveel mensen keuren het, zij het stiekem, niet af wanneer ze homo’s of lesbiennes op straat zien kussen? Hoeveel mensen vinden het, als ze eerlijk zouden zijn, een stap te ver gaan dat homoseksuelen kinderen kunnen adopteren? Hoeveel mensen zijn er niet die maar wat graag het woord ‘homo’ of, in Vlaanderen, ‘vuil janette’ als scheldwoord gebruiken wanneer een man iets ‘vrouwelijks’ doet of zegt? Hoe tolerant zijn we in onze geesten werkelijk al wanneer het feit dat voetballer Thomas Hitzlsperger zich out als homo alle krantenkoppen haalt?

Rutte moet veroordeeld worden voor zijn bezoek aan Sotsji, maar ook de Nederlandse bevolking moet haar huiswerk maken en beseffen dat haar roemrijke tolerantie geen afgerond project is – wel integendeel. Het percentage Nederlanders dat homoseksualiteit zegt te accepteren, is volgens een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau toegenomen van 85 procent in 2006 naar 96 procent in 2012, maar uit het rapport blijkt ook dat slechts 5 procent van alle middelbare scholieren meent dat jongeren op school altijd open kunnen zijn over hun homoseksualiteit. Uit de Europe Rainbow Map 2013 bleek dat Nederland is teruggezakt van de zesde naar de achtste plaats in Europa waar het gaat om gelijke rechten voor LHBT’s (Lesbisch, Homo-, Bi- en Transseksueel).

Laten we de homowetgeving in Rusland dus streng veroordelen, maar laten we niet vergeten dat een progressieve wetgeving binnen de eigen landsgrenzen niet automatisch betekent dat men in de geesten ook de beste leerling van de klas is. Arthur Japin schreef het al in Een schitterend gebrek (2003): ‘Onder tolerantie schuilt dreiging. De stemming kan ieder moment omslaan.’