Zachtere noodtoestand in Turkije nog altijd veel te hard

De na de mislukte staatsgreep van vorig jaar afgekondigde noodtoestand in Turkije blijft reden tot veel zorgen in Europa. De Raad Van Europa stond op het punt sancties af te kondigen, maar Ankara schrok daar zo van dat besloten werd de noodtoestand af te zwakken. Dat klinkt mooier dan het in de praktijk is.

Het beste nieuws is dat verdachten onder de noodtoestand 2.0 niet langer het recht wordt onthouden om een advocaat te raadplegen. Verder is de periode waarin iemand zonder aanklacht kan worden vastgehouden teruggebracht van dertig naar veertien of zeven dagen. Ook mooi, al is een week nog altijd langer dan de door het Europees Hof van de Mensenrechten (ECHR) gestelde norm van vier dagen.

Commissie Het meest controversiële aspect van de aangepaste noodtoestand is de komst van een commissie die de procedures rond de noodtoestand zal onderzoeken. Hier kunnen klachten over arrestaties, ontslagen en het opheffen van ondernemingen worden ingediend.

Er wordt sterk getwijfeld aan de objectiviteit van deze commissie, omdat vijf leden ervan worden benoemd door de premier en de overige twee door de minister van Justitie en de minister van Binnenlandse Zaken.

Bovendien is het de vraag hoe lang een commissie met slechts zeven leden er over zal doen om zich te buigen over tienduizenden klachten (naar verwacht wordt uiteindelijk 200.000). Erg lang valt te vrezen. Veel sneller zou het gaan wanneer klachten over misstanden door de noodtoestand ingediend zouden kunnen worden bij reguliere rechtbanken, maar dat is dus duidelijk niet de bedoeling.

ECHR In plaats daarvan lijkt het doel van de commissie juist het vertragen van de afhandeling van klachten te zijn. De reden ligt voor de hand, omdat het ECHR geen klacht in behandeling neemt zolang de procedures in Turkije niet zijn afgerond. Het gevolg van de nieuwe commissie is dan ook dat het erg lang zal duren voordat Turken met een klacht over de noodtoestand bij het ECHR aan kan kloppen.

Met dergelijke intenties is het zeer de vraag of de lichtere noodtoestand een einde zal maken aan de misdadige praktijken van de afgelopen vijf maanden. Praktijken die doen denken aan de jaren negentig, toen martelingen, verdwijningen en onwettige executies aan de orde van de dag waren.

Müjgan Ekin Neem het geval van Müjgan Ekin, een gemeenteraadslid namens de pro-Koerdische Democratische Volkspartij (HDP) in de stad Diyarbakir, die zich daar vooral richt op  sociaal-cultureel werk. Op 24 oktober vorig jaar werd een taxi waarin zij zich bevond klemgereden door de politie. Althans dat bleek later, toen haar vader er in slaagde contact op te nemen met de taxichauffeur.

Sindsdien ontbreekt ieder spoor van Ekin. Haar vader en broer trokken naar Ankara om contact op te nemen met politie en parlementsleden. Ook werd een persconferentie belegd, wat tot enige aandacht leidde van de weinige Tv-kanalen die nog vrij uit kunnen zenden. Niets mocht baten, Ekin is nog steeds spoorloos.

Nogmaals, dergelijke toestanden doen aan de jaren negentig denken. Hoe vaak heeft de regerende Partij voor Rechtvaardigheid en Ontwikkeling (AKP) niet gesteld dat die tijd niet meer terug zou keren? Wel, de mensenrechtenschendingen van destijds zijn terug, en hoe.

Artsen Op 6 januari werd onder de noodtoestand een decreet geïntroduceerd, waardoor 1699 personeelsleden van het ministerie van Justitie ontslagen konden worden. Daaronder bevonden zich een groot aantal artsen die werkten voor de forensische afdeling van justitie. Zij waren verantwoordelijk voor het opstellen van rapporten, om er zeker van te zijn dat arrestanten niet zijn mishandeld of gemarteld. Ook analyseerden zij de reden van overlijden van arrestanten en gevangenen.

Het ontslag van deze artsen is niet alleen van betekenis ten aanzien van de honderden aanwijzingen over martelingen, maar ook wat betreft het grote aantal raadselachtige zelfmoorden (veertig maar liefst) in gevangenissen sinds de couppoging.

Ahmet S.Yayla De publicist Ahmet S. Yayla, die eerder chef was van de antiterreurafdeling van de Turkse en tegenwoordig verbonden is aan de faculteit criminologie, recht en samenleving van de Amerikaanse George Mason Universiteit, is er duidelijk over:

Kortom, er is alle reden om aan te nemen dat de Raad van Europa zich een rad voor de ogen heeft laten draaien door AKP met de ‘zachtere’ noodtoestand en dat er nog alle reden is voor sancties.