Yesilgöz speelt campagne, Jetten en Bontenbal moeten politiek bedrijven

Vandaag is het D-day in Den Haag. Informateur Buma probeert met een ultieme zet alle vijf relevante partijen – VVD, D66, CDA, GroenLinks-PvdA en JA21 – aan tafel te krijgen. Niet omdat de liefde ineens is opgebloeid tussen deze politieke bloedgroepen, maar omdat de formatie muurvast zit. En zoals Tom-Jan Meeus scherp opmerkte: “Een impasse in de formatie is meestal – meestal – het begin van een doorbraak.” Maar dan moet je die doorbraak wél willen.

En daar wringt de schoen. Terwijl D66 en CDA met een opvallend positieve gezamenlijke agenda wél bereid zijn te praten over oplossingen, blijft de VVD onder leiding van Yesilgöz vastzitten in een kampioenschap wie-is-de-meest-onmogelijke-coalitiepartner. De ex-liberalen houden alle deuren dicht voor een breed middenkabinet met GroenLinks-PvdA en plakken zich vast aan JA21 – een partij waar D66 nog geen kopje koffie mee wil drinken, laat staan een regeerakkoord ondertekenen. Waarom? Omdat Yesilgöz liever in campagnestand staat dan in regeerstand. Haar strategie lijkt helder: laat het kabinet zo snel mogelijk mislukken, dan kan ze straks op het puin campagnevoeren.

D66 en CDA, die met hun formatiestuk vijf duidelijke prioriteiten hebben neergelegd – wonen, migratie, veiligheid en defensie, stikstof en economie – zitten nu in een existentiële spagaat. De route mét VVD en JA21 is inhoudelijk en strategisch zelfmoord, zeker richting de gemeenteraadsverkiezingen van maart. En de route mét VVD en GroenLinks-PvdA is uitgesloten, omdat de VVD die deur hermetisch op slot houdt.

Dus blijft er één serieuze route over: een minderheidskabinet. Niet omdat het ideaal is, maar omdat alles beter is dan de formatie de afgrond in duwen en daarmee de deur wagenwijd openzetten voor de PVV. Een minderheidskabinet dus – met ofwel VVD, ofwel GroenLinks-PvdA als derde partij. En als D66 en CDA zichzelf nog serieus nemen, is de keuze tussen die twee varianten eigenlijk heel eenvoudig.

Waarom? Omdat de inhoud ertoe doet.

Neem het woonbeleid. D66 en CDA willen 100.000 woningen per jaar, duurzaam en betaalbaar. GroenLinks-PvdA wil precies dát – én stoppen met woonspeculatie. De VVD daarentegen ziet vooral regeldruk en bouwvrijheid als heilige graal. De markt lost het wel op. Vraag het maar aan de middenklasse in de Randstad – die woont inmiddels op Funda, want daar kun je tenminste nog scrollen.

Of kijk naar klimaat en economie. D66 en CDA willen investeren, in het verdienvermogen van Nederland, in het energienetwerk, in innovatie. GroenLinks-PvdA zegt: prima, dan stoppen we dus ook met fossiele subsidies en vergroenen we het belastingstelsel. VVD? Die wil geleidelijkheid. In gewone mensentaal: pas investeren als het écht niet anders kan, en belastingmaatregelen liever uitstellen tot 2035 – als de Noordzee inmiddels een subtropisch zwemparadijs is geworden.

Op migratie en rechtsstaat is het beeld al niet veel anders. D66 en CDA willen meer grip, maar wel humaan. GL-PvdA sluit daar inhoudelijk op aan: regie terug bij de overheid, minder arbeidsmigratie, maar ook bescherming van de rechtsstaat. VVD? Die communiceert met verkiezingsposters, niet met beleidsstukken. De toon is harder, de inhoud platter, en het compromis voor D66 ondraaglijk.

En laten we de politieke cultuur niet vergeten. De ‘positieve agenda’ van D66 en CDA benadrukt een nieuwe bestuursstijl: constructief, inhoudelijk, respectvol. GroenLinks-PvdA ademt die lijn. VVD onder Yesilgöz? Die is al maanden op oorlogspad – met de peiling als kompas. In de Kamer klinken holle frasen over verantwoordelijkheid, maar achter de schermen gaat het vooral over wie straks als eerste ‘Ik zei het toch’ op X kan zetten.

Vandaag is het moment van de waarheid voor Jetten en Bontenbal. Willen ze de geschiedenis ingaan als de mannen die met visie en durf de politieke impasse doorbraken? Of als de keurige heren die zó lang wachtten op consensus, dat ze op zondagavond de voorzitter van de Tweede Kamer moesten bellen met de boodschap: “Thom, het is mislukt – misschien wil Wilders het nog eens proberen?”

Een minderheidskabinet met GroenLinks-PvdA is geen gemakkelijke route. Maar het is de enige route waarin de inhoud leidend kan zijn, waarin de positieve agenda van D66 en CDA overeind blijft, en waarin politiek weer over oplossingen gaat in plaats van over de volgende campagnevideo.

Dus heren, kies. Niet voor het gemak van de stilstand, niet voor de illusie van machtspolitiek, maar voor een constructieve stap vooruit. Kies voor beleid dat recht doet aan de kiezers die willen dat het land bestuurd wordt.

Vandaag bepalen jullie of deze formatie een doorbraak wordt – of een democratisch dieptepunt.

De geschiedenis kijkt mee. En Yesilgöz? Die kijkt alvast hoe het mislukt.