Dit wordt een samenleving van 'verharde harten'

Zo. Voortaan lopen er in Duitsland één miljoen verdachten, mannen, vrouwen en kinderen rond, die schuldig zijn tot ze het tegendeel hebben bewezen. Doe daar de 450.000 Nederturken nog bij alsmede iedereen die door haar- en huidskleur het vermoeden opwekt te behoren tot de tsunami die het westen overspoelt. Het gejoel op de sociale media neemt na Ansbach weer grote vormen aan. “Wir schaffen das” wordt sarcastisch opgetikt. Mutti of Angela moet het ontgelden alsmede alle wegkijkers en Gutmenschen die de poorten voor de islamitische horde zo wijd hebben opengegooid. Nu een oude pastoor vlakbij Rouen in Frankrijk op het altaar de keel is afgesneden hebben de aanhangers van ISIS een schanddaad gepleegd van grote symbolische betekenis. Dit zal verdubbelde razernij oproepen. En razernij is de stemming waarin je de vijand wil krijgen. Woede en wraakzucht leiden zelden tot een effectieve strategie. Je holt als een kip zonder kop naar het slagveld toe dat de vijand je aanwijst.

Te weinig en te laat De Europese Unie heeft inderdaad te maken met zware externe bedreigingen. In plaats van dat dit leidt tot een gezamenlijke defensie en een goed functionerend inlichtingenapparaat, werken de landen langs elkaar heen zodat terroristen tussen de draden van het net doorglippen of niet snel genoeg als een acuut gevaar gezien worden. Van een gezamenlijke aanpak met betrekking tot de oplossing van het vluchtelingenprobleem is evenmin sprake. Nationale politici zitten elkaar in de weg uit vrees voor de woede van het electoraat. Op elk gebied is sprake van te weinig en vaak van te laat. Dat geldt zelfs voor de interventie in de belangrijkste bron van alle kwaad, Syrië en Irak.

Wat het wegkijken betreft: Europese leiders zijn heel erg bereid om onderdrukking, geloofsvervolging en tirannie door de vingers te zien als de daders zich voordoen als bondgenoten van het Westen. Dat zij daarmee politiek misdadig gedrag mede legitimeren, is collateral damage waarvan geen aantekening wordt gehouden. Dat zo voedsel wordt gegeven aan de veenbrand van de radicalisering speelt geen rol in de overwegingen van de radeloze stuurlui. Zij zijn veel te druk bezig hun partijpolitieke bootje te loodsen oodsen tussen de Scylla van dit radicalisme en de Charybdis van de extreem-rechtse backlash die, net als de vijand met zijn bomgordel, gelooft in collectieve schuld. Ter herinnering: Scylla was een verslindend zeemonster, Charybdis een alles opslokkende draaikolk. De horizon is de volgende verkiezingsdag. Het komend kapseizen van Angela Merkel is een duidelijke waarschuwing van wat er gebeurt als je probeert moreel leiderschap te geven.

Democratisering van de oorlog Het échte probleem waarmee wij kampen, ligt in het feit dat U en ik met de inleg van een paar duizend euro en de bereidheid er zelf het leven bij in te schieten effectief oorlog kunnen voeren tegen een door ons gehate samenleving. En als ons eigen leven ons te lief is, vinden wij wel een paar schlemielen die zich op willen offeren voor de hen aangeprate goede zaak. We kunnen slachtoffers maken en angst zaaien zo lang achteraf maar duidelijk genoeg blijkt dat onze actie religieus of politiek geïnspireerd was en niet wordt afgedaan als de amok van een psychisch gestoorde. Die twintig of als het een beetje meezit meer dan honderd doden zijn mooi meegenomen maar niet het hoofddoel. Onze vijanden zullen nu miljarden moeten investeren om hun samenleving tegen ons soort terroristen te beschermen. Dit gegeven is al in de jaren zeventig geïdentificeerd door de Groningse hoogleraar polemologie Hylke Tromp. Hij sprak over “de democratisering van de oorlog”.

In de afgelopen decennia is weinig of niets gebeurd om de structuur en de opbouw van onze samenlevingen minder kwetsbaar en meer weerbaar te maken tegen deze bedreiging. Vandaar dat Dabiq, het internetmagazine van Islamitische Staat, nu en dan kan uitleggen hoeveel kosten de kruisvaarders wel niet moeten maken en hoe goedkoop de jihadi’s uit zijn met hun strijdmethodes. Dat klopt: bereken het verschil in kosten tussen een bom, geworpen uit de joint strike fighter en eentje die je zelf in een vrachtwagen gaat brengen.

Het aanwijzen van schuldigen Deze essentiële kwesties krijgen in het publieke debat nauwelijks tot geen aandacht. In plaats daarvan gaat het om het aanwijzen van schuldigen. Niet de daders hebben het gedaan maar hele collectieven waartoe zij kunnen worden gerekend. “Het heeft natuurlijk niets met de islam te maken”, kun je nu lezen. En: “Grenzen dicht”. Of: “De integratie is mislukt”. Veel politici nemen zulke gedachten in hun publieke uitingen over in een poging om zo de aanhang tevreden te stellen. Zij zijn het zat. Zij hebben er nu genoeg van. Geen mens zegt: maken we ons niet heel kwetsbaar met onze energieopwekking in een paar reusachtige centrales? Wat zijn de gevolgen als ze met die vrachtwagen nu eens niet een plein oprijden maar hier en daar een paar essentiële pylonen opblazen? Moeten wij dat niet decentraliseren? Hoe goed zijn de computersystemen beschermd, die onze waterhuishouding regelen? Nee, men gniffelt als er weer eens wat varkenskoppen zijn gelegd op het terrein waar wellicht een asielzoekersopvang komt. Dát is de clear and present danger. En de Gutmenschen die dit mogelijk maken.

De geest geweken Vooral die laatsten krijgen er dezer dagen van langs. Niet alleen zijzelf – wie het ook mogen zijn – worden verdacht gemaakt maar ook de hen toegedichte eigenschappen: humaniteit, genade, medelijden, naastenliefde de bereidheid om mensen in nood te helpen. Geloven in het goede van de ander. Dit alles doet men af als hopeloze naïviteit of het merkteken van de collaborateur die het land aan de vijand uitlevert. Zij zijn op zijn best de eigenschappen van een zwakkeling. De sterke, die niet wegkijkt maar de feiten onder ogen ziet, wéét dat je er met vriendelijkheid niet komt, dat de emotie om de foto van een verdronken kind vals is, dat je niet misleid moet worden door opnames van gezinnen die onder een stuk plastic kamperen bij in het open veld bij een gesloten grenspost.

Je moet bijna aan de bijbel denken, U weet wel dat sprookjesboek, waarin God het hart van farao verhardt. Verharde harten zijn het ware blijk van politieke en maatschappelijke volwassenheid in een snel om zich heen grijpende ideologie. Dat zal ook blijken uit de meerderheid van de reacties die dit stukje gaan opleveren. De door demagogen aangewakkerde volkswoede in Turkije laat zien waar dit op uit kan draaien. Het bedreigt onze manier van leven even ernstig als het islamterrorisme. Het is het spiegelbeeld van de haat die onze vijanden prediken. Het berooft ons van het wezen onzer beschaving. Ooit vreesde Johan Huizinga een toekomst met de motoren draaiende en de vlaggen wapperende, maar de geest geweken. Die toekomst komt angstig naderbij.