Worden we écht een sappelaarsland? Afkloppen!

Het aantal “gemiddelde” banen kalft af. Dat concludeert de Volkskrant zaterdag in een onderzoek naar de toestand van de werkgelegenheid. Op gezag van de hoogleraar Ton Wilthagen stelt de krant vast dat in de periode 1998 – 2012 een daling plaats vond van 4,5%.

Groei zit er alleen nog maar helemaal onderaan en bovenin de arbeidsmarkt. Deze trends worden door de crisis nog versterkt.

Nu kun je natuurlijk zeggen: “vier en een half procent. Peanuts.” Maar het is wel een structureel verschijnsel. Redelijk opgeleide Nederlanders, die een vak geleerd hadden of lagere functies bekleedden op kantoor, hebben zich in de twintigste eeuw ontwikkeld tot de ruggengraat van onze samenleving. Ze waren ook de dragers van een gestaag groeiende welvaart. Nu maken ze langzaam maar zeker plaats voor een onderklasse van minimumlijders en werkende armen die diensten verlenen aan hoog opgeleide topverdieners.

Althans, je mag hopen dat het  daarbij blijft. Binnen niet al te lange tijd heeft 45% van de Nederlanders in de leeftijd van 15 tot 65 jaar een universitaire achtergrond of een HBO-diploma. Zo’n groot aanbod zal zeker een drukkende werking hebben op hun inkomens. De aanvangssalarissen van academici zijn al vanaf de jaren zeventig aan het dalen, omdat de schaarste aan hoogopgeleiden langzaam maar zeker is verdwenen.

Tegelijkertijd stellen werkgevers hogere opleidingseisen. Ik herinner me nog hoe de pater rector in 1966 of daaromtrent graag uitriep: “Met een diploma van het Sint Franciscuscollege gaan de deuren van het bedrijfsleven wagenwijd voor jullie open.” In die tijd was dat nog zo. Nu is een middelbare schooldiploma niet meer dan een toegangspoort naar een opleiding die er werkelijk toe doet. Academici en HBO-ers moeten een heel stuk kleiner beginnen dan een halve eeuw geleden en zeer velen van hen zullen ook (betrekkelijk) klein blijven.

De Verenigde Staten – ooit zo trots op zijn suburbia’s waar welgedane huisvaders elke avond in hun wagen uit de fabriek terugkeerden naar hun blozend kerngezin, is al een land van sappelaars geworden waar de schijn van welstand met twee, drie baantjes moet worden gewekt.

Als de Volkskrant gelijk heeft, is dat ook ons voorland. De middenklasse verdwijnt, zakt af, proletariseert of hoe je het wil noemen. De onderklasse verleent slecht betaalde diensten aan een smalle elite van managers en zeer hoog opgeleide technici.

Dat moet de economische positie van Nederland aantasten.  Dat kan niet anders dan tot nationale verarming leiden want een smalle elite – hoe rijk die ook is – kan geen alternatief bieden voor een brede lagere middenklasse met een redelijke koopkracht. Er is nu eenmaal een grens aan wat je op kunt maken.

Merk op dat die lagere middenklasse in opkomende landen als China en Brazilië juist groeit.

Als hij hier krimpt, is dat reden tot grote zorg. Het kan er een blijk van zijn dat het gedaan is met onze hoge sprongen. Misschien leven we nu al in geleende tijd. Afkloppen!