'Woningcorporaties giftige cocktail falende zelfregulering'

De enquêtecommissie reageert fel op woningcorporaties: ‘Woningcorporaties zijn een giftige cocktail van falende zelfregulering,’ schrijft ze in haar rapport. Een rits aan incidenten en misstanden dwong de Tweede Kamer tot het instellen van de commissie en donderdag kwam zij met een rapport vol aanbevelingen: er moet één onafhankelijke toezichthouder komen die de woningcorporaties gaat controleren.

Aanbeveling Bijna twee jaar lang deed de commissie Woningcorporaties onderzoek naar wat er allemaal misging na de verzelfstandiging van de sector in 1995. De commissie oordeelt dat het versnipperde toezicht op de woningcorporaties ondergebracht moet worden in één onafhankelijke toezichthouder. De commissie zegt dat het een giftige cocktail aantrof van falende besturen, doorgeslagen zelfregulering en andere aspecten die maatschappelijk geld lieten verdampen. 

De commissie zegt in het rapport :

De verantwoordelijkheid voor deze debacles ligt naar de overtuiging van de commissie in de eerste plaats bij de bestuurders en commissarissen van de betreffende corporaties. Zij hebben, soms op grove wijze, gefaald en het in hen gestelde maatschappelijke vertrouwen beschaamd. Het steekt de commissie dan ook dat veel van deze verantwoordelijke bestuurders en commissarissen geen of weinig blijk geven van kritische zelfreflectie op hun handelen. Sterker nog, zij lijken in veel gevallen te proberen hun verantwoordelijkheid op anderen af te schuiven. Van bezinning of spijt lijkt niet of nauwelijks sprake.

De corporaties moeten weer terug naar de reden van hun bestaan: huurwoningen aanbieden die betaalbaar zijn, met meer macht voor huurders en gemeenteraden over zowel onderhoud als bouw van de woningen. De minister is eindverantwoordelijk en er moet een onafhankelijke Woonautoriteit komen.

Het toezicht is nu verdeeld over meerdere toezichthouders die allemaal onvoldoende instrumenten bleken te hebben om in te grijpen of informatie bij de corporaties te vorderen.

Bij zeven woningbouwcorporaties werd onderzocht of er misstanden waren en hoe deze voorkomen hadden kunnen worden, met het oog op de toekomst. Tijdens de verhoren bleek dat de problemen zijn ontstaan doordat corporatiedirecteuren hun morele kompas zijn kwijtgeraakt. De sector zou in handen zijn gekomen van ‘de grote jongens’, aldus oud-directeur op het ministerie van VROM Arnold Moerkamp.

Huidige toezichthouders

Op dit moment worden de woningcorporaties gecontroleerd door het Centraal Fonds Volkshuisvesting (voornamelijk financieel), het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) dat over de leningen aan de corporaties gaat, en ten slotte het ministerie VROM en later Binnenlandse Zaken. Informatie wordt tussen de verschillende partijen niet of nauwelijks gedeeld.

Vestia (voorheen SGBB)

Woningcorporatie Vestia verloor ruim 2 miljard euro door financiële misstanden. Erik Wilders, bestuurders van het Waarborgfonds Sociale Woningbouw, rekende verkeerde bedragen voor derivaten. Om daar vanaf te komen, financiële producten waarmee de organisatie fouten beging, de verkoop van huizen en het sluiten van instellingen, brengen de schade op nabij 2,6 miljard euro. De problemen bij Vestia waren tevens aanleiding voor het instellen van de parlementaire enquête.

Woonbron Corporatie Woonbron schafte de ss Rotterdam aan voor 1,8 miljoen euro om het uit te baten als hotel, restaurant, werkplek en conferentiezaal. Het schip moest voor 257 miljoen euro worden gerenoveerd en werd voor 30 miljoen euro aan WestCord Hotels verkocht. Oud-bestuursvoorzitter Martien Kromwijkbood er tijdens de parlementaire enquête zijn excuses voor aan.

Rochdale Deze woningcorporatie is vooral negatief in het nieuws gekomen door het optreden van voormalig bestuursvoorzitter Hubert Möllenkamp. Zijn voormalige werkgever Rochdale beschuldigt hem van fraude, oplichting, en het aannemen van steekpenningen. Berucht is zijn voormalige dienstauto: een Maserati. Deze auto werd betaald door de woningcorporatie en ondanks verschillende adviezen besloot hij in deze auto te blijven rijden. Tijdens de parlementaire enquête kwam naar boven dat de auto privé bij hem thuis werd bezorgd, is hij er op kosten van de huurders in gaan rijden en had hij de auto vooral nodig voor het weekend. Van Hubert Möllenkamp is inmiddels bekend dat hij wordt vervolgd voor zijn periode als bestuursvoorzitter.

Kritiek op de commissie Hedy van den Berk, directeur van Havensteder, uitte in het vlakblad Cobouw haar kritiek op de commissie.  Volgens haar had die in de openbare verhoren ook in moeten gaan op de status van de civielrechtelijke claims en de rol van het Openbaar Ministerie.

Het zou prettig zijn als in het eindrapport een staatje met de status van de juridische claims komt te staan.

Update 17.20 De Tweede Kamer steunt grotendeels de adviezen van de enquêtecommissie Woningcorporaties. PvdA, CDA, SP, D66 en GroenLinks willen een onafhankelijke toezichthouder. 

Cobouw heeft een overzicht gemaakt van alle zaken die voor de rechter zullen komen.

Cobouw / Volkskrant  / NOS

Cc-foto: Tweede Kamer