Witte, word wakker!

Dit artikel zal voor vele witten zwaar te verteren zijn. Als witte docent probeer ik in woord en daad voor te leven hoe je racisme actief en effectief kan bestrijden. Voorwaarde is dat je jezelf niet spaart. Iets wat witte mensen in onze welvarende maatschappij absoluut niet gewend zijn.

Bijna alle witte mensen beschouwen zichzelf niet als racistisch. Zij voelen zich vaak gekwetst en in het defensief gedrukt door opmerkingen van zwarte mensen en mensen van kleur. “Ik haat de KKK en ben aardig tegen mensen van kleur”, “ras maakt voor mij geen verschil”, “mijn voorouders kwamen hier na de slavernij, dus racisme heeft niets met mij te maken”. Het zijn slechts enkele van de veelgehoorde opmerkingen, van het soort dat racisme in standhoudt. “Ik bedoel het toch goed?”

Het is deze houding van morele goedheid, die een structurele aanpak en bestrijding van racisme tegenhoudt. Racisme is niet iets irrationeels of iets gebaseerd op vage emoties en gevoelens. Integendeel, racisme is een rationeel concept, geïntroduceerd om ons kapitalistisch systeem vorm te geven en in stand te houden. En waarop onze huidige welvaart is gebaseerd. De inhumane behandeling van zwarte mensen en mensen van kleur werd zo tot een klinisch concept zonder gewetenswroeging. Dit woekert nog steeds voort in onze huidige maatschappij, zichtbaar en vooral ook onzichtbaar, maar altijd voelbaar voor zwarte mensen en mensen van kleur. Witte mensen sluiten hiervoor liever hun ogen, door deze geschiedenis te negeren, goed te praten of te bagatelliseren. Natuurlijk zijn er ook witte mensen die actief en effectief racisme willen bestrijden, maar dat gaat niet pijnloos. Om te zien wat voor witten niet zichtbaar is, vereist een open geest, kritische zelfreflectie, eerlijkheid en moed.

Om te beginnen moet je de begrippen “schuld” en “morele verantwoordelijkheid” niet verwarren. Zonder in feitelijke zin schuld te hebben aan uitingen van racisme, kun je je wel moreel verantwoordelijk voelen voor racisme. Op het moment dat je je ook verantwoordelijk en medeplichtig voelt, opent dat de weg om het bouwwerk van ons racistisch systeem te slechten. Onze witte medeplichtigheid gaat niet over het beschuldigen van witte mensen, maar biedt juist een kans om bondgenoot te worden van zwarte mensen en mensen van kleur, in de bestrijding van racisme. Met een gebrekkig en verkeerd beeld van de oorzaken en uitingen van racisme, wordt racisme onbedoeld en onbewust in stand gehouden. Onze hele maatschappij is doordrenkt van racisme. In plaats van altijd maar roepen dat we niet racistisch zijn, kunnen we beter erkennen dat dat wel zo is, onmiddellijk gevolgd door de vraag wat we er aan kunnen doen. Met andere woorden witte mensen zijn onderdeel van het probleem.

Witte onwetendheid mag nooit een excuus zijn om niets te ondernemen. Iedere witte persoon heeft de morele verantwoordelijkheid zich te informeren, al was het alleen maar om in te zien dat witte mensen het meest van ons systeem profiteren, en er dus belang bij hebben dit systeem in stand te houden. Zwarte mensen en mensen van kleur dezelfde privileges gunnen die witte mensen hebben lijkt zeer prijzenswaardig, maar daagt institutioneel racisme niet uit. Je eigen witte onwetendheid is niet een natuurfenomeen wat je overkomt. Je moet je onwetendheid erkennen, en vervolgens actief worden. Racisme is een sociaal kwaad dat niet zomaar verdwijnt door opvoeding, wetgeving en weerbaarheid van het slachtoffer. Dat bestrijdt enkel de symptomen. De oplossing ligt in het begrijpen van dit kwaad en aanvaarden van de medeplichtigheid van witte mensen.

Wat kun je als witte doen om racisme te bestrijden? •    Luister wanneer zwarte mensen en mensen van kleur praten over alledaags racisme en wit privilege •    Respecteer de gevoelens van zwarte mensen en mensen van kleur. Het gaat niet over jouw witte schuld •    Heb de moed je uit te spreken tegen alledaags en institutioneel racisme •    Racisme is niet alleen een zaak voor politieke partijen, het is iets voor alle witte mensen, elke dag •    Tolereer geen racisme in je leven. Benoem het wanneer je het waarneemt •    Onderwijs jezelf

Een valkuil waar goedbedoelende witte mensen nogal eens in stappen is het te pas en te onpas zwarte mensen en mensen van kleur om informatie of uitleg vragen. Denk aan de emotionele impact die sommige vragen kunnen hebben. Zeg als witte nooit dat je het begrijpt omdat je hetzelfde hebt meegemaakt en eigen je als witte niet de emotionele impact van racisme toe. Reduceer racisme niet tot een individueel probleem.

Om racisme uit te bannen moet het systeem dat witheid bevoorrecht structureel worden veranderd. Enerzijds vasthouden aan je witte privileges en anderzijds beweren dat je anti-racistisch bent zijn twee elkaar uitsluitende uitspraken. Racisme bestrijden is iets actiefs, een manier van leven, en niet iets voor alleen in het weekend. Zwijgen over racisme is een wit privilege. Iedereen die nu zwijgt is medeplichtig aan het profiteren en in stand houden van racisme. Hoogste tijd dat witte mensen zichzelf niet meer sparen en zich niet meer verschuilen achter goede bedoelingen en valse gevoelens van gekwetstheid.