Wilders heeft gelijk, ook ik herken me niet meer in mijn eigen land

Tijdens het Tweede Kamerdebat over de ontspoorde anti-immigratiedemonstratie in Den Haag van 20 september zei Geert Wilders dat mensen “als Nederlander in hun eigen land zich soms niet meer herkennen.” Het zijn rake woorden van de PVV-leider, want ook ik herkende Nederland niet meer op de dag van die rellen. Als je me pakweg drie jaar geleden had verteld dat de Hitlergroet en NSB-vlaggen weer op zouden duiken in het straatbeeld had ik je namelijk niet geloofd. Nu worden dergelijke nazistische, xenofobe uitingen steeds openlijker gedaan bij anti-immigratieprotesten. Natuurlijk is extreemrechts geen nieuw fenomeen in Nederland, verre van. Wat wel schokkend is, is hoe openlijk deze xenofobe en nazistische uitingen met geweld en intimidatie tegen politie, politici en bestuurders, nu gedaan worden.

Dat deze extreemrechtse uitingen recentelijk zo naar buiten komen bij anti-immigratieprotesten is niet ontstaan in een vacuüm, maar in een politiek klimaat waarin immigranten al jarenlang steevast door sommige politici als zondebok worden aangewezen voor allerhande maatschappelijke problemen. Dit gaat tenminste terug tot Hans Janmaat van de Centrumdemocraten, die in 1982 in de Tweede Kamer kwam. Toch hadden we in Nederland decennialang een politieke modus operandi die de meest xenofobe, politieke uitwassen ver weghielden van het landsbestuur.

Dat veranderde kortstondig toen het CDA en de VVD in kabinet Balkenende I (2002-2003) de LPF lieten meeregeren, en opnieuw toen deze zelfde twee partijen in het kabinet Rutte I (2010-2012) leunden op gedoogsteun van de PVV. Beide episodes toonden het democratische én bestuurlijke onvermogen van extreemrechts aan, en voormalig premier en VVD-leider Mark Rutte concludeerde tijdens de formatie van 2017 dan ook dat er niet met de PVV te regeren valt. De opgegeven redenen: De PVV wijst liberale kernwaarden af en ondermijnt de instituties van onze democratische rechtstaat. Van het politieke cordon sanitaire rondom de PVV en later ook Forum voor Democratie ging een normerende werking uit richting de rest van de maatschappij: Extreemrechts moet op afstand gehouden worden.

Vanaf 2023 begonnen partijen rechts van het midden hun oren echter steeds meer te laten hangen naar extreemrechts. Ook daar gaat dan een maatschappelijk signaal van uit, namelijk: extreemrechts is oké. Dat startte ermee dat de VVD markeerde open te staan voor regeren met de PVV na de verkiezingen van 2023. De VVD kreeg daardoor de electorale deksel op haar neus en verloor flink, terwijl het door de PVV als potentiële regeringspartner te bestempelen Geert Wilders hielp aan een verkiezingsoverwinning met 37 zetels.

Het salonfähig  maken van extreemrechts had daar kunnen stoppen, want er was getalsmatig prima een midden-coalitie te bouwen zonder de PVV. Daar kozen de VVD, NSC en BBB echter niet voor, zij gaven de PVV het landsbestuur in handen. En dat niet alleen, de VVD en BBB zijn helemaal meegegaan in het extreemrechtse frame van de PVV dat migranten de schuld zijn van zo ongeveer alles wat er mis gaat in Nederland. Opnieuw geeft dit een boodschap af naar de maatschappij: extreemrechts heeft gelijk.

Vooropgesteld: politici zijn niet direct verantwoordelijk voor de uitingen en daden van relschoppers, dat zijn de relschoppers zelf. Maar in een politiek klimaat waarin extreemrechts aan de knoppen van het landsbestuur heeft mogen zitten en een significant deel van de rechtse politieke partijen de frames van extreemrechts heeft overgenomen, is het logisch dat extreemrechts zich ook maatschappelijk durft te manifesteren, zoals middels de Hitlergroet-brengende lieden die het D66 kantoor te lijf gingen op 20 september.

En zelfs toen hadden de partijen die extreemrechts aan de macht geholpen hadden zeer grote moeite om te normeren. VVD vice-premier en minister van Financiën Eelco Heinen zei de dag erop bij WNL bijvoorbeeld dat de situatie vooral niet gelijk ‘politiek’ gemaakt moest worden. Zo bleef de politieke agenda van de xenofobe relschoppers comfortabel buiten schot. Ook VVD-minister van Justitie en Veiligheid Foort van Oosten wilde zich tijdens het wekelijkse vragenuurtje in de Tweede Kamer de dinsdag erna niet uitlaten over eventuele motieven van de relschoppers, tegen advies van de NCTV in die adviseerde wél te normeren. Een dag later volgde de minister het advies toch door de relschoppers ‘extreemrechts’ te noemen en het geweld als ‘nazistisch’ en ‘antisemitisch’ te veroordelen.

Eindelijk werd extreemrechts genormeerd. Maar het is stuitend dat het kabinet vier hele dagen nodig had om te herkennen en erkennen dat een gebeurtenis waarbij de Hitlergroet is gebracht, met NSB-vlaggen is gezwaaid, er vernielingen zijn aangericht bij een politieke partij en het Binnenhof en de politie is aangevallen extreemrechts, nazistisch en antisemitisch is. Dit halfhartige optreden speelt de extreemrechtse krachten alleen maar in de kaart, want die weten nu dat een significant deel van het politieke spectrum zeer veel schroom heeft om hen aan te spreken en aan te pakken.

Wat nu nodig is, is een politiek die juist met kracht normeert, de extreemrechtse frames afwijst en tegen de electorale stroom in weigert mee te gaan in het narratief dat migranten de bron van alle problemen in Nederland zijn. De afgelopen twee jaar heeft extreemrechts met een xenofobe politiek van verdeeldheid ons land stilgezet. Nu de PVV door het kabinet te laten vallen zelf het landsbestuur heeft losgelaten, kan het land na de verkiezingen weer vooruit, mits extreemrechts niet op het schild gehesen maar afgewezen wordt.

Wanneer Geert Wilders zegt dat mensen zich niet meer herkennen in hun eigen land, ben ik dat met hem eens. Een land waar extreemrechts de boventoon voert herken ik niet als het land waar ik met veel plezier, waardering en dankbaarheid ben opgegroeid. Want als in Nederland getogen migrant heb ik vooral heel veel mooie kanten leren kennen van Nederland en ben ik er trots op dat ik Nederland mijn land mag noemen. Dat zal ik blijven doen, want wat extreemrechts ook zegt, ik weet dat we als Nederland beter, toleranter en sterker zijn dan welke Hitlergroet of NSB-vlag dan ook.