Wil de overheid na een ramp de verantwoordelijkheid op de slachtoffers kunnen afschuiven?

U was immers gewaarschuwd. We hebben U een hele brochure met goede raad gestuurd.

We raken het geluid in deze tijd van internet en elektronische communicatie ontwend, maar een dezer dagen  klepperen in Nederland 8,5 miljoen brievenbussen. Dan wordt een brochure bezorgd met de titel Bereid je voor op een noodsituatie. Het maakt deel uit van de grote campagne Denk Vooruit waarmee de burgers door de overheid worden aangespoord bij rampen of oorlog hun eigen verantwoordelijkheid te nemen. Omdat alles nog werkt, kan het publiek deze publicatie ook downloaden.

De brochure bevat raad van allerlei soort. Men vindt bijvoorbeeld informatie over de samenstelling van een noodpakket, waarvan volgens de boven ons gestelden vochtige doekjes een belangrijk onderdeel zijn naast slechts drie liter water per persoon per dag. Ook moeten we bonen in huis halen. Ander advies: ga met vrienden en buren in gesprek over een mogelijke noodsituatie en maak afspraken. Bijvoorbeeld over hoe je oma in haar rolstoel van haar flat op de elfde verdieping haalt als de stroom is uitgevallen en de lift het niet doet. Een andere tip: bepaal een plek waar familieleden elkaar kunnen ontmoeten als ze van huis zijn en communicatie door de uitval van diensten onmogelijk is.

Wat doet de overheid zelf? De brochure bevat maar één concrete maatregel. Er zullen in de buurten steunpunten worden ingericht. Wat je daar kunt vinden, is onduidelijk. Nog onduidelijker is wie deze dan gaat beheren en wie er voor zorgt dat het voor de deur geen bestorming wordt. Bereid je voor op een noodsituatie doet denken aan een dergelijke publicatie die de overheid in 1961 huis aan huis liet verspreiden over wat te doen bij een atoomaanval. De schrijver Harry Mulisch schreef daar toen een brochure over met de titel Wenken voor de jongste dag.

Tegenwoordig weten wij dat we een aanval met atoomwapens sowieso niet zullen overleven. Bereid je voor op een noodsituatie is geschreven tegen de achtergrond van cyberoorlog en aanvallen met drones. Daar hebben – zo leren de ervaringen op de vliegvelden van Volkel en Eindhoven – de strijdkrachten geen effectief antwoord op.

Dit wekt het vermoeden dat de brochure nog een ander doel heeft. De overheid wil zich indekken. Als straks de energie, het water, het gas, het internet en de publieke diensten dagen lang uitvallen kost dat zeker de nodige levens, dan hebben de autoriteiten een antwoord: U hebt ook geen noodpakket samengesteld. U bent voor wat U en Uw naasten overkwam zelf verantwoordelijk. U was gewaarschuwd. Uw lijden is het gevolg van Uw eigen nalatigheid. Wij betreuren de gebeurtenissen ernstig maar ons treft geen blaam.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: wij en het offer van Oekraïne.