Wie zwijgt stemt toe

Je gaat op de Nederlandse televisie een liedje zingen. Niet zomaar een liedje, maar een aria uit een opera van Verdi. Je raapt al je moed bij elkaar en opeens zegt één van de juryleden: “Which number are you singing? Number 39 with rice?” Oh ja. Je wordt eraan herinnerd dat je Chinees bent en dat is natuurlijk hilarisch.

Toen deelnemer Xiao Wang in Holland’s Got Talent zijn niet-westerse, exotische en voor Nederlanders onverstaanbare naam noemde, zei de oer-Hollandse blonde Chantal Janzen: “Oh, that’s okay.” De toon was gezet. Vervolgens werd deze man voor duizenden mensen door Gordon te kakken gezet. Het ene stereotype volgde het ander op en geen haan die ernaar kraaide.

“Surplise! […] This is the best Chinese I had in weeks. And it’s not a takeaway. […] Dat is toch net een ober uit een Chinees restaurant?!”

Internationale media pikten het op en mensen zijn geschokt door het publieke racisme van ‘the Dutch’. Ik vond het vreemd dat deze discussie niet in Nederland zelf gaande was. Het is lastig om Gordons aandachttrekkerij serieus te nemen, aangezien hij op iedereen pist die ook maar enigszins afwijkt. Maar het is kwalijk dat RTL hem een podium geeft om zijn vooroordelen te verspreiden en niet erkent dat zijn opmerkingen erg kwetsend waren voor veel Chinezen. 

Het verschil tussen dit en satire is dat satire de maatschappij aan de kaak stelt, terwijl Gordon een soort brugklassershumor vertoonde om op een Chinees te reageren. Ik was meer beledigd door zijn gebrek aan originaliteit. Wat mij het meest verraste was de laconieke houding van andere Nederlanders. Want waarom zag ik dit fragment pas vier dagen later op een Amerikaanse site? Waarom had niemand in Nederland het erover? “Nou ja, is het wel racisme? Het is maar een grapje.” Een grapje, een geintje, no offense . Je kunt racistische opmerkingen afkeuren of bemoedigen, maar ga het niet ontkennen zoals deze reageerders op NRC.nl:

“Dit is niet racistisch. Ik heb rood haar. Hoe vaak heb ik daar niet opmerkingen over gehoord. Zijn dat dan racistische opmerkingen?”

“Als je er om kan lachen, heb je plezier; maar dan is de maker van de grap nog niet een racist. En ook niet degene die erom moet lachen.”

“Dit is grappige, botte, Nederlandse humor. Dat is onze cultuur. Wij zijn niet politiek-correct. Wij zijn een volk waar gewoon grappen gemaakt kunnen worden over huidskleur en afkomst, juist omdat we weten dat het allemaal goed zit.”

Nederland is een tolerant land. Maar juist door die “het zit wel goed”-mentaliteit, snappen mensen vaak niet wat er kwetsend is aan bepaalde opmerkingen. Dit gaat niet over vrijheid van meningsuiting, maar ervoor kiezen of je lomp gedrag gaat vertonen. Racisme is als een scheet: leuk en grappig voor jezelf, maar vervelend voor anderen. Iedereen heeft vooroordelen, maar je kunt ervoor kiezen het onder vrienden te houden, of iemand anders ermee te kakken te zetten. Er bestaat zoiets als respect en context.

Schijnbaar strooien we te snel met het woord racist. Mensen vinden het ongemakkelijk als ze voor racist worden uitgemaakt. Weet je wat nog ongemakkelijker is? Je hele leven lang racistische opmerkingen naar je hoofd geslingerd krijgen.

Chinezen zijn een onopvallend volk in Nederland. Ze werken hard, bemoeien zich met hun eigen zaken en niemand heeft last van ze. Je hoort in Nederland bijna nooit over Chinese hangjongeren en criminelen. Toch krijg ik, als tweedegeneratie Chinese, regelmatig racistische opmerkingen te horen. We kennen het allemaal wel. Chinezen praten grappig, hebben lelijke spleetogen, eten hond, lijken allemaal op elkaar en onze namen klinken als pannen die tegen elkaar aan worden geslagen. Maar zodra ik er iets van zeg, ben ik ‘overgevoelig’. Waar maak ik me druk om? Het is maar een grapje.

Verjaardagen vieren op de basisschool was altijd weer een feest, als de hele klas “Hankie pankie Shanghai” begon te zingen. Mijn opa en oma leerden mij ook Chinese kinderliedjes, maar daar leek deze oortyfus in geen enkel opzicht op. Rare klanken die de Chinese taal imiteerden en de naam van een grappig klinkende stad. Alle kinderen draaiden zich dan grijnzend om naar mij, het enige Chinese kind in de klas. “Waarom zing je niet mee? Het is toch jouw cultuur?” Vooral leuk als ze hun ogen tot spleetjes trokken, om me een huiselijk gevoel te geven. Het fijnste was als de juf luidkeels meezong.

Regelmatig word ik, net als veel andere Aziaten, op straat nageroepen met “ni hao!”, “konnichiwa!” of the good ol’ “ching chang chong!” Vaak volgt een hoog gegil á la Bruce Lee en “Me love you long time! Ten dollar sucky sucky!” Eén keer werd ik in Amsterdam een hele straat achtervolgd door twee mannen die willekeurige woorden zoals “sushi!”, “happy ending!” en “wasabi!” naar me schreeuwden. Of toen ik met mijn moeder voor ons huis een oude stofzuiger ging legen. Twee Nederlandse mannen vroegen of we schoonmaaksters waren. Het was geen grap, ze waren echt op zoek naar een schoonmaakster.

“Oh nee, was het niet racistisch bedoeld hoor! Als je een Nederlandse man van in de 60 was, had ik precies hetzelfde gedacht.” Ik had de stofzuigerslang nog net niet anaal bij hem ingebracht. Gelukkig zijn er ook mensen die echt geïnteresseerd zijn in onze cultuur. “Aziatische vrouwen hebben toch horizontale vagina’s?” Ik had hier nog nooit van gehoord en het verraste me dat deze jongeman mijn anatomie beter kende dan ik zelf. Aan de andere kant is het ook ‘logisch’, op een racistische manier. Een overdwarse vagina lijkt immers op een spleetoog. Weet maar een man te vinden die jou kan bespelen als een mondharmonica.

Het gaat niet om Gordon. Hij is maar één van de velen die het hilarisch vinden om ‘sambal bij’ naar elke willekeurige Aziaat op straat te schreeuwen. Het lijkt wel alsof het geaccepteerd is om Aziaten belachelijk te maken, zonder het racisme te noemen. Stel dat we de Chinees vervangen door een Arabier. “Wat ga je voor ons zingen, broodje shoarma met extra knoflook saus? Hij ziet eruit als een halal slager!” Gaan mensen nog steeds ontkennen dat het racistisch is? Of als het een Surinamer was die op het podium stond: “Wat ga je zingen, sounds of the jungle?” Er zou net zo’n rel uitbreken als in het (daar komt ‘ie weer!) Zwarte Pieten-debat. Helaas vinden veel mensen ook dit een non-discussie. Maar er ontstaat tenminste een discussie en dingen worden bespreekbaar gemaakt.

En daar ligt het probleem bij veel Chinezen, of sterker nog, bij veel Aziaten. In veel Aziatische culturen is het niet gebruikelijk om confronterend te zijn. Maar door niks terug te zeggen, impliceer je dat wat de ander doet oké is. Ik weet zeker dat ik niet de enige ben die aanstoot neemt aan geïnternaliseerd racisme in Nederland. Dus laten we onze mond open trekken. Wees boos. Laat er maar een rel komen. Want wie zwijgt stemt toe.